Ngân hàng Trung ương Nhật Bản 9:0 bỏ phiếu tăng lãi suất! Tại sao đồng yên không tăng mà còn giảm?

Ngân hàng Trung ương Nhật Bản đã nhất trí nâng lãi suất 25 điểm cơ bản với tỷ lệ 9:0, đây là lần đầu tiên trong nhiệm kỳ của Thống đốc Ueda Kazuo xuất hiện “tất cả đều đặt cược vào việc tăng lãi suất”. Tuy nhiên, sau khi công bố quyết định, đồng yên so với đô la Mỹ đã tăng mạnh trong chốc lát rồi nhanh chóng giảm trở lại, đóng cửa thứ Sáu ở mức 155.86. Một tín hiệu quan trọng nằm trong tuyên bố của Ngân hàng Trung ương: “Lãi suất thực dự kiến vẫn sẽ duy trì ở mức đáng kể âm, môi trường tài chính nới lỏng sẽ tiếp tục mạnh mẽ hỗ trợ hoạt động kinh tế.” Điều này có nghĩa là, đằng sau việc tăng lãi danh nghĩa, chính sách tiền tệ thực tế vẫn còn nới lỏng, khiến đồng yên khó có thể thực sự mạnh lên.

Nhận thức chung toàn diện và những khác biệt thực tế sau khi nâng lãi 9:0

Ngân hàng Trung ương Nhật Bản lần này đã được thông qua với kết quả 9:0, thể hiện sự nhất trí cao của các quyết định viên. Tất cả 50 nhà kinh tế học tham khảo đều dự đoán Ngân hàng Trung ương Nhật Bản sẽ thực hiện tăng lãi suất lần này, sự đồng thuận “tất cả đều đặt cược” này là rất hiếm trong lịch sử Ngân hàng Trung ương Nhật Bản. Thông thường, các quyết định của ngân hàng trung ương có 1-2 ủy viên phản đối, việc nhất trí toàn bộ cho thấy sự đồng thuận về mức độ cần thiết và thời điểm tăng lãi suất.

Tuy nhiên, đằng sau sự nhất trí này có thể ẩn chứa sự thỏa hiệp. Trong tuyên bố, Ngân hàng Trung ương Nhật Bản nhấn mạnh rằng, nếu triển vọng kinh tế và lạm phát theo dự đoán hiện tại được thực hiện, dự kiến sẽ tiếp tục tăng lãi suất. Nhưng từ khóa quan trọng là “điều chỉnh từng bước” và “duy trì môi trường tài chính nới lỏng”. Cách diễn đạt này cho thấy, dù về mặt danh nghĩa là tăng lãi suất, ngân hàng trung ương không có ý định thực hiện thắt chặt mạnh mẽ, mà đang theo đuổi chiến lược “chuẩn hóa dần dần”.

Ba yếu tố chính đằng sau việc nâng lãi 9:0 của Ngân hàng Trung ương Nhật Bản

Triển vọng lạm phát rõ ràng hơn: Tỷ lệ lạm phát cốt lõi vẫn tăng nhẹ, xu hướng giá cả phù hợp với dự báo nửa cuối năm, việc tăng lãi có nền tảng dữ liệu rõ ràng

Giảm áp lực chính trị: Sau khi Thủ tướng Suga Yoshihide nhậm chức, không ngăn cản việc tăng lãi suất, chi phí chính trị của việc duy trì lạm phát cao và đồng yên yếu khiến chính phủ thừa nhận hành động của ngân hàng trung ương

Quản lý kỳ vọng thị trường: Thống đốc Ueda Kazuo đã sớm phát đi tín hiệu chính sách rõ ràng, thị trường đã phản ánh đầy đủ việc tăng lãi, tránh biến động mạnh

Lãi suất 0.75% vẫn còn khá thấp theo tiêu chuẩn chung, nhưng Ngân hàng Nhật Bản đã duy trì lãi suất gần 0 hoặc thấp hơn 0 trong nhiều năm. Việc nâng lãi lần này là lần tăng lãi thứ 11 trong 11 tháng kể từ tháng 1 năm 2025, cho thấy họ đang cẩn trọng thoái lui khỏi chính sách tiền tệ siêu nới lỏng.

Bẫy lãi suất thực âm: Nới lỏng tiền tệ qua việc tăng lãi danh nghĩa

Tại sao đồng yên so với đô la Mỹ không tăng mà lại giảm? Câu trả lời nằm trong khái niệm “lãi suất thực” quan trọng này. Trong tuyên bố, Ngân hàng Trung ương Nhật Bản rõ ràng chỉ ra: “Sau điều chỉnh chính sách, lãi suất thực dự kiến vẫn sẽ duy trì ở mức đáng kể âm, môi trường tài chính nới lỏng sẽ tiếp tục mạnh mẽ hỗ trợ hoạt động kinh tế.”

Lãi suất thực = lãi suất danh nghĩa - lạm phát. Hiện tại, lạm phát của Nhật khoảng 2-3%, lãi suất danh nghĩa là 0.75%, do đó lãi suất thực khoảng -1.25% đến -2.25%. Loại lãi suất thực âm này có nghĩa là, sức mua thực của tiền gửi vẫn đang giảm, chi phí vay mượn thực tế vẫn âm. Từ góc độ chính sách tiền tệ, đây vẫn là nới lỏng chứ không phải thắt chặt.

So sánh với tình hình của Mỹ sẽ làm rõ sự khác biệt này hơn. Cục Dự trữ Liên bang Mỹ đã hạ lãi suất xuống còn 3.5%-3.75%, nhưng lạm phát của Mỹ khoảng 2.7%, nên lãi suất thực khoảng 0.8%-1.05%, là dương. Điều này có nghĩa là lợi suất thực của đô la Mỹ cao hơn đồng yên, dòng vốn tự nhiên sẽ hướng về các tài sản đô la hơn là các tài sản yên.

Đội ngũ chiến lược lãi suất của Nomura Nhật Bản phân tích chỉ ra rằng, quyết định tăng lãi đơn thuần khó có thể trở thành chất xúc tác thúc đẩy lợi suất tiếp tục tăng. Phản ứng của thị trường cho thấy lần này việc tăng lãi đã được nhà đầu tư tiêu hóa đầy đủ, cũng chứng minh nhận định của ngân hàng trung ương — việc điều chỉnh lãi suất hiện tại chưa đủ để thay đổi xu hướng nới lỏng, mà giống như một phần của “chuẩn hóa dần dần”. Đồng yên muốn thực sự mạnh lên cần lãi suất thực chuyển sang dương, nhưng điều này đòi hỏi lãi danh nghĩa phải tăng trên 3% hoặc lạm phát giảm xuống dưới 0.5%, cả hai tình huống này trong ngắn hạn đều khó xảy ra.

Ảnh hưởng quyết định của họp báo Ueda và lịch trình tăng lãi tiếp theo

Thống đốc Ueda Kazuo sẽ tổ chức họp báo vào lúc 3:30 chiều giờ địa phương (2:30 chiều giờ Bắc Kinh), để trình bày rõ hơn các cân nhắc đằng sau quyết định và lộ trình lãi suất trong tương lai. Ảnh hưởng của cuộc họp này đến xu hướng của đồng yên có thể vượt xa quyết định tăng lãi. Đội ngũ chiến lược ngoại hối toàn cầu của Nomura rõ ràng chỉ ra rằng, chỉ khi Ngân hàng trung ương ám chỉ thời điểm tăng lãi tiếp theo sớm hơn dự kiến của thị trường là tháng 4 năm 2026, thì mới có khả năng gây ra biến động lớn, thúc đẩy đồng yên thực sự mạnh lên.

Tình huống thị trường hiện tại định giá là: Ngân hàng Trung ương Nhật Bản sẽ tăng lãi thêm 25 điểm cơ bản vào tháng 4 năm 2026, rồi tạm dừng để quan sát. Nếu Ueda Kazuo trong họp báo ám chỉ “có thể tăng lãi vào tháng 1 hoặc tháng 3”, sẽ vượt quá kỳ vọng của thị trường, khiến đồng yên tăng mạnh. Ngược lại, nếu ông nhấn mạnh “cần thêm thời gian để quan sát dữ liệu” hoặc “tốc độ tăng lãi phụ thuộc vào diễn biến kinh tế”, thì thị trường sẽ hiểu là chính sách ôn hòa, đồng yên sẽ tiếp tục giảm.

Xét về các yếu tố cơ bản, lần này Ngân hàng Trung ương Nhật Bản đã có dữ liệu hỗ trợ cho việc nâng lãi. Các chỉ số kinh tế gần đây cho thấy, chính sách thuế của Trump chưa gây tác động thực chất đến nền kinh tế Nhật Bản. Đồng thời, các mục tiêu tăng lương của các công đoàn chính trong cuộc đàm phán mùa xuân sắp tới, gần như bằng mức của năm ngoái — và đàm phán lương năm ngoái đã mang lại mức tăng lương lớn nhất trong nhiều thập kỷ, cho thấy động lực tăng lương vẫn còn. Đây cũng là lần đầu tiên kể từ tháng 1 năm nay, Ueda Kazuo nâng lãi trở lại, thể hiện quyết tâm tiếp tục thúc đẩy quá trình chuẩn hóa lãi suất trong bối cảnh chu kỳ “lạm phát — lương — chính sách” đang dần hình thành.

Từ đầu tháng 10, môi trường chính trị trong nước Nhật Bản từng làm mờ đi triển vọng chính sách tiền tệ. Sau khi Thủ tướng Suga Yoshihide, được xem là phe nới lỏng tiền tệ, nhậm chức, thị trường từng lo ngại chính phủ có thể gây cản trở quá trình chuẩn hóa chính sách của ngân hàng trung ương. Nhưng các phân tích chỉ ra rằng, áp lực lạm phát liên tục và chi phí chính trị từ việc đồng yên yếu đã khiến chính phủ không ngăn cản hành động nâng lãi của Ngân hàng Trung ương Nhật Bản, ngược lại còn tạo điều kiện cho Ueda Kazuo tiếp tục thúc đẩy quá trình này.

Đối với thị trường tài chính toàn cầu và nhà đầu tư tiền điện tử, chính sách của Ngân hàng Trung ương Nhật Bản mang tính hệ thống. Nếu Nhật Bản tiếp tục nâng lãi nhẹ nhàng và Mỹ giảm lãi, chênh lệch lãi suất giữa hai nước sẽ thu hẹp dần, một số giao dịch chênh lệch lãi suất có thể đóng vị thế, gây áp lực biên đối với các tài sản rủi ro. Nhưng nếu Nhật Bản duy trì nhịp độ “chuẩn hóa dần dần”, thị trường sẽ có đủ thời gian điều chỉnh, tác động sẽ kiểm soát được. Họp báo của Ueda Kazuo sẽ tiết lộ hướng đi cụ thể của con đường này, thị trường đang chờ đợi từng bước một.