SEC mạnh tay với các nhà phát hành ETF! Đòn bẩy mất kiểm soát kích hoạt nguy cơ thanh lý 20 tỷ

Ủy ban Chứng khoán và Giao dịch Hoa Kỳ (SEC) đã gửi thư cảnh báo tới nhiều nhà cung cấp quỹ hoán đổi danh mục (ETF), tạm dừng việc xét duyệt các hồ sơ ETF đòn bẩy có mức tiếp xúc với tài sản cơ sở vượt quá 200%. Sự kiện “flash crash” của thị trường tiền mã hóa vào tháng 10 đã dẫn đến 20 tỷ USD bị thanh lý do đòn bẩy, làm dấy lên lo ngại của SEC về các sản phẩm đòn bẩy. Theo dữ liệu từ Glassnode, trong chu kỳ hiện tại, giá trị thanh lý lệnh long trung bình mỗi ngày đạt khoảng 68 triệu USD, tăng gấp ba lần so với chu kỳ trước.

Thư cảnh báo của SEC tiết lộ: Đạo luật Đầu tư năm 1940 trở thành vũ khí quản lý

(Nguồn: SEC)

Ủy ban Chứng khoán và Giao dịch Hoa Kỳ đã tạm dừng nhiều hồ sơ đăng ký ETF có kế hoạch sử dụng đòn bẩy 3 đến 5 lần với tài sản cơ sở. Các nhà phát hành ETF như Direxion, ProShares và Tidal đã nhận được thư từ SEC, trong đó trích dẫn các điều khoản pháp lý của Đạo luật Công ty Đầu tư năm 1940. Luật này quy định giới hạn rủi ro của quỹ đầu tư không vượt quá 200% giá trị rủi ro, trong đó giá trị rủi ro được xác định bởi một “danh mục tham chiếu”, gồm tài sản cơ sở chưa dùng đòn bẩy hoặc chỉ số tham chiếu.

SEC nêu rõ trong thư cảnh báo: “Danh mục tham chiếu được chỉ định của quỹ cung cấp một chuẩn mực không đòn bẩy, dùng để so sánh với danh mục đòn bẩy của quỹ, qua đó xác định rủi ro đòn bẩy của quỹ dựa trên quy tắc này.” Câu nói tưởng chừng kỹ thuật này thực tế đã tiết lộ logic cốt lõi trong giám sát ETF đòn bẩy của SEC: bất kỳ ETF nào đều không được vượt quá hệ số đòn bẩy gấp đôi giá trị tài sản cơ sở.

Điều này có nghĩa là tất cả các ETF tiền mã hóa đòn bẩy 3 đến 5 lần đang xin cấp phép đều vi phạm quy định hiện hành. SEC hướng dẫn các nhà phát hành phải giảm mức đòn bẩy theo quy định hiện tại trước khi xem xét hồ sơ, qua đó kìm hãm sự phát triển của ETF tiền mã hóa đòn bẩy 3 đến 5 lần tại Mỹ. Theo Bloomberg, các cảnh báo này đã được gửi đi ngay trong ngày SEC thông báo tới các nhà phát hành, cho thấy động thái “nhanh bất thường” của cơ quan này nhằm truyền đạt rõ ràng mối lo ngại về sản phẩm đòn bẩy đến công chúng đầu tư.

Kiểu hành động quản lý nhanh chóng và rõ ràng này hiếm khi xuất hiện trong lịch sử SEC. Thông thường, quy trình xét duyệt của SEC kéo dài hàng tuần, thậm chí hàng tháng, nhưng lần này cảnh báo đã được gửi đi ngay trong ngày nộp hồ sơ, cho thấy cơ quan quản lý cực kỳ cảnh giác với rủi ro từ ETF đòn bẩy. Điều này phản ánh nỗ lực của SEC trong bối cảnh chính quyền Trump ủng hộ tiền mã hóa, nhằm tìm kiếm sự cân bằng giữa đổi mới và bảo vệ nhà đầu tư.

Đáng chú ý, SEC không hoàn toàn cấm ETF đòn bẩy mà chỉ yêu cầu tuân thủ giới hạn 200%. Điều này có nghĩa là các ETF Bitcoin và Ethereum đòn bẩy 2 lần hiện có trên thị trường không bị ảnh hưởng, nhưng mọi nỗ lực phát hành sản phẩm đòn bẩy cao hơn đều sẽ gặp rào cản pháp lý. Cách quản lý tiến dần này vừa giữ không gian đổi mới, vừa tạo “tường lửa” hạn chế rủi ro.

Sự kiện thanh lý 20 tỷ USD gióng lên hồi chuông cảnh báo

(Nguồn: Coinglass)

Tháng 10, thị trường tiền mã hóa trải qua một đợt “flash crash”, dẫn đến thanh lý 20 tỷ USD vị thế đòn bẩy – đây là sự kiện thanh lý trong ngày nghiêm trọng nhất lịch sử crypto, làm bùng lên tranh luận giữa các nhà phân tích, nhà đầu tư về rủi ro đòn bẩy và ảnh hưởng của nó đến thị trường. Các nhà phân tích từ The Kobeissi Letter bình luận về thư cảnh báo của SEC: “Đòn bẩy rõ ràng đã vượt ngoài tầm kiểm soát.”

Theo nền tảng phân tích tiền mã hóa Glassnode, số lượng thanh lý trong chu kỳ thị trường này gần như tăng gấp đôi. Ở chu kỳ trước, trung bình mỗi ngày, vị thế long trên thị trường phái sinh crypto mất khoảng 28 triệu USD, vị thế short mất khoảng 15 triệu USD. Theo Glassnode, trong chu kỳ hiện tại, thanh lý long trung bình mỗi ngày đạt khoảng 68 triệu USD, thanh lý short khoảng 45 triệu USD.

Sự gia tăng quy mô thanh lý này cho thấy thay đổi cấu trúc trong việc sử dụng đòn bẩy ở thị trường crypto. Ở chu kỳ này, tỷ lệ tham gia của các tổ chức tăng đáng kể, họ xây dựng những vị thế đòn bẩy lớn thông qua ETF và thị trường phái sinh. So với nhà đầu tư nhỏ lẻ, quy mô giao dịch của tổ chức lớn hơn nhiều nên khi thị trường biến động mạnh, hiệu ứng “domino” thanh lý càng dữ dội.

So sánh quy mô thanh lý (trung bình ngày)

Chu kỳ trước: Long 28 triệu USD, Short 15 triệu USD

Chu kỳ hiện tại: Long 68 triệu USD, Short 45 triệu USD

Tăng trưởng: Long tăng 143%, Short tăng 200%

Đằng sau các con số là tổn thất thực tế của hàng chục nghìn nhà đầu tư. Trong sự kiện flash crash tháng 10, nhiều nhà đầu tư sử dụng đòn bẩy cao đã bị “cháy sạch” tài khoản chỉ trong vài phút. Tồi tệ hơn, trong điều kiện thị trường cực đoan, trượt giá và thiếu thanh khoản khiến giá thanh lý thực tế thấp hơn nhiều so với giá lý thuyết, làm thiệt hại càng nghiêm trọng.

Hiệu ứng đòn bẩy trong crypto ngày càng mạnh, khuếch đại cả lợi nhuận lẫn thua lỗ và làm trầm trọng thêm biến động thị trường. Hiện tượng này được gọi là “vòng xoáy đòn bẩy”: Khi giá tăng, các vị thế long đòn bẩy lãi và tiếp tục tăng quy mô, đẩy giá tăng tiếp; khi giá giảm, các vị thế long bị thanh lý, làm giá giảm mạnh hơn. Cơ chế phản hồi này khiến biến động crypto vượt xa thị trường tài chính truyền thống.

Nguy cơ tiềm ẩn của ETF đòn bẩy và sản phẩm phái sinh

Sau bầu cử Tổng thống Mỹ năm 2024, thị trường kỳ vọng môi trường quản lý crypto tại Mỹ sẽ cải thiện, khiến nhu cầu về ETF crypto đòn bẩy tăng mạnh. Nhiều nhà đầu tư cho rằng ETF đòn bẩy là cách đầu tư “an toàn hơn” với rủi ro cao, vì không phải quản lý tài khoản ký quỹ hay đối mặt nguy cơ bị thanh lý cưỡng bức như hợp đồng tương lai hay perpetual.

Tuy nhiên, thư cảnh báo của SEC chỉ ra một thực tế bị bỏ qua rộng rãi: ETF đòn bẩy không giống các sản phẩm phái sinh crypto đòn bẩy ở chỗ không bị yêu cầu nộp thêm ký quỹ hay thanh lý tự động, nhưng trong thị trường gấu hoặc sideway, do tốc độ tích lũy thua lỗ nhanh hơn lợi nhuận, nhà đầu tư vẫn có thể bị thiệt hại nghiêm trọng về vốn. Hiện tượng này gọi là “hao mòn đòn bẩy” hoặc “mất mát kép”.

ETF đòn bẩy hoạt động bằng cách cân bằng lại vị thế mỗi ngày để duy trì hệ số đòn bẩy mục tiêu. Giả sử một ETF Bitcoin đòn bẩy 3 lần, nếu Bitcoin tăng 1% hôm nay, ETF tăng 3%. Nhưng ngày hôm sau Bitcoin giảm 1%, ETF giảm 3%. Sau hai ngày này, giá Bitcoin gần như không đổi (tăng 1% rồi giảm 1% ≈ về giá cũ), nhưng giá trị ETF lại giảm: Ngày đầu 100 USD thành 103 USD, ngày thứ hai 103 USD giảm 3% còn 99,91 USD.

Hiệu ứng này đặc biệt nguy hiểm trong thị trường biến động đi ngang. Ngay cả khi giá tài sản cơ sở giữ nguyên trong thời gian dài, giá trị ETF đòn bẩy cao vẫn bị hao mòn dần do biến động trong ngày. Đó là lý do SEC đặc biệt cảnh giác với sản phẩm đòn bẩy trên 200% – càng đòn bẩy cao, tốc độ mất mát kép càng nhanh.

So với các sản phẩm phái sinh đòn bẩy truyền thống – dù có nguy cơ bị thanh lý cưỡng bức – nhưng khi giá phục hồi, nhà đầu tư (nếu không bị thanh lý) có thể hồi vốn. Trong khi đó, ETF đòn bẩy bị hao mòn là không thể đảo ngược, ngay cả khi giá về lại điểm xuất phát, nhà đầu tư vẫn chịu tổn thất vĩnh viễn.

Tác động dài hạn của siết chặt quản lý lên thị trường crypto

Việc SEC hạn chế ETF đòn bẩy đánh dấu một giai đoạn mới trong quản lý crypto tại Mỹ. Dù chính quyền Trump nhìn chung thân thiện với crypto, cách chức Chủ tịch SEC chống crypto Gary Gensler và thúc đẩy xây dựng dự trữ Bitcoin quốc gia, nhưng động thái hạn chế sản phẩm đòn bẩy cho thấy cơ quan quản lý không bỏ qua trách nhiệm bảo vệ nhà đầu tư.

Thái độ quản lý “chọn lọc thân thiện” này có thể trở thành chuẩn mực tương lai: ủng hộ tổ chức áp dụng crypto và đổi mới, nhưng cảnh giác với sản phẩm rủi ro cao. Với các nhà phát hành ETF, điều này nghĩa là họ phải tìm sự cân bằng giữa đổi mới sản phẩm và tuân thủ pháp lý. Những ai cố gắng phát hành sản phẩm đòn bẩy cực cao sẽ bị giám sát chặt hơn.

Với nhà đầu tư, thư cảnh báo của SEC nên được xem là bài học giáo dục về rủi ro quan trọng. Sản phẩm đòn bẩy không phải “con đường làm giàu nhanh”, mà là công cụ phức tạp đòi hỏi hiểu biết sâu sắc về cơ chế và rủi ro. Khi theo đuổi lợi nhuận cao, phải nhận thức rõ rủi ro tương ứng và khả năng mất vốn vĩnh viễn.

Xét về cấu trúc thị trường, hạn chế đòn bẩy có thể giúp giảm rủi ro hệ thống. Khi thị trường tràn ngập sản phẩm đòn bẩy cao, chỉ một biến động nhỏ cũng có thể kích hoạt làn sóng thanh lý dây chuyền, dẫn đến flash crash. Giới hạn hệ số đòn bẩy giúp làm chậm chu trình phản hồi này, khiến thị trường ổn định và trưởng thành hơn.