Từ hacker tấn công đến người quen giăng bẫy, các kiểu mất tiền trong giới tiền mã hóa

Tác giả: Ada, Deep Tide TechFlow

Sau đợt thanh lọc lớn ngày 10.11, thị trường crypto không hề chứng kiến một đợt phục hồi mạnh mẽ, ngược lại còn tiếp tục lao dốc trong tháng 11, Bitcoin rơi xuống dưới ngưỡng 90,000 USD, Ethereum cũng giảm về khoảng 2,800 USD.

Nhưng đối với các “lão làng” trong giới crypto, những điều này chẳng phải chuyện gì lớn lao. Họ đã từng trải qua những biến động còn lớn hơn, những đợt thanh lọc còn khốc liệt hơn, thậm chí dính phải những cú ngã đau hơn nhiều. Người từng dạn dày sóng gió, khi nhìn thị trường chỉ thờ ơ buông một câu “Vậy mà cũng gọi là gì”.

Thế nhưng, khi nhắc lại quá khứ, không ai là không xúc động; có người từng bị sàn giao dịch sập, có người bị “tin nội bộ” lùa gà, có người bị chính người quen chém đẹp…

Hãy cùng lắng nghe câu chuyện của họ, xem những “lão làng” đã từng mất tiền đau đớn ra sao trong thị trường crypto này?

Mike: Bị sàn giao dịch ôm tiền bỏ trốn

Tôi là Mike, vào ngành năm 2018, hiện là một nhà khởi nghiệp, đã trải qua vài chu kỳ bò-gấu, cũng dính không ít “hố”.

Tôi có hai lần lỗ ấn tượng nhất.

Lần đầu là năm 2019, tôi muốn kiếm lợi nhuận cao nên dồn một phần BTC, ETF, USDT vào một sàn để đầu tư, vì sàn này hứa hẹn lợi nhuận cao hơn các sàn khác. Nhưng sau một năm, sàn này sập và ôm tiền chạy mất, tên sàn là Fcoin, một trong những sàn đầu tiên làm “đào giao dịch”. Khi đó tôi mới tốt nghiệp đại học, vất vả đi làm, ở phòng trọ chật chội, dành dụm được 1.5 Bitcoin và 20 Ethereum, thế là bỗng chốc về 0, lúc đó thấy số tiền cũng không quá lớn, nhưng giờ thì đã lên đến cả triệu USD rồi.

Lần thứ hai là năm 2020, tôi được một người bạn trong ngành “rỉ tai” tin nội bộ: một coin rác sắp được lên Binance, tôi lập tức dồn hết hai Bitcoin để mua coin đó, lúc ấy mỗi Bitcoin khoảng 10,000 USD.

Ai ngờ vừa bán Bitcoin thì nó tăng lên tận 40,000 USD, còn coin rác thì rớt 70%. Dù sau này coin đó cũng lên Binance, nhưng chẳng còn ý nghĩa gì nữa.

Bây giờ tôi rất cẩn trọng với những tin “nội bộ”, vì tôi không biết liệu khi tin tới tai mình đã bị thị trường định giá chưa, thậm chí có khi đó chỉ là tin giả.

Ngoài ra, việc Fcoin rồi FTX sập cũng khiến nhiều người sốc nặng, ngành crypto lúc nào cũng có thể xuất hiện “thiên nga đen”, nên giờ tôi cũng dùng ví lạnh để phòng rủi ro cực đoan. Tôi cũng không để tất cả tài sản vào crypto, mà phân bổ vào chứng khoán Mỹ, vàng, tiền pháp định, vì trên đời không có gì tuyệt đối an toàn, chỉ có đa dạng hóa mới giảm được rủi ro từ các sự kiện bất ngờ trong tương lai.

Trải qua nhiều chuyện, tôi cũng hình thành được một số logic riêng khi nhìn nhận thị trường hay dự án.

Đầu tiên là xem dòng tiền đến từ đâu. Như đợt này dòng tiền chủ yếu từ thị trường USD có khẩu vị rủi ro cao, khiến Bitcoin ngày càng liên kết với thị trường chứng khoán Mỹ, về bản chất là Bitcoin ở “đầu sóng” của dòng tiền ưa rủi ro. Tiếp theo, tôi chú trọng xu hướng dài hạn của dự án, cốt lõi là nhìn vào đội ngũ và tầm nhìn, động lực nội tại của nhà sáng lập.

Nhìn lại quá khứ, tôi muốn nhắn nhủ với bản thân khi mới vào nghề: hãy cẩn trọng từng bước, nhưng cũng phải tin vào tương lai của ngành, rồi trên con đường đúng đắn như hodl Bitcoin, hãy dám dấn thân và táo bạo hơn.

Finn: Hacker & Hợp đồng - Kẻ thù truyền kiếp

Tôi tên là Finn, là founder của Agency BlockFocus trong giới crypto.

Tôi còn nhớ rõ ngày 28.4.2018, lần đầu tôi nạp tiền vào Huobi mua Bitcoin, lúc đó còn chưa biết USDT là gì.

Khi đó, đọc một bài của Mị Mộng thấy Trường Giáp khuyên một sinh viên nên mua Bitcoin rồi cất ví lạnh, 5 năm sau hãy xem lại. Tôi bị thuyết phục ngay, sau đó biết Trường Giáp làm dự án Bytom, thế là tôi dùng Bitcoin mua USDT rồi dùng USDT mua BTM. Nhưng một tháng sau, BTM tụt 80%, chỉ còn hơn 2,000 RMB.

Nhưng thất bại đầu tiên không cản bước tôi vào crypto, ngược lại còn mở ra chân trời mới. Đầu 2020, tôi có cơ hội làm việc chính thức trong ngành.

Nhiều năm trong crypto, tôi nhớ nhất hai lần lỗ nặng. Một là cuối tháng 4.2022, do thiếu ý thức bảo mật, tôi bị hack ví. Phần lớn là token APX, sau này đổi tên Aster, tổng giá trị hơn 600,000 USD. Nếu không bị hack, giờ chắc đã tự do tài chính.

Lần nữa là ngày “đại thanh lọc” 11.10 năm nay, tôi bị cháy hợp đồng, lại đúng đáy giá, lỗ rất nhiều. Thật ra tôi không phải trader chuyên nghiệp, mở vị thế chỉ để thử vận may, không ngờ lại “chuẩn” đến vậy.

Ngoài hai lần đó, tôi còn từng bị dự án scam.

Năm ngoái tôi tham gia một dự án, lúc ấy định giá chưa tới 100 triệu, đầu năm nay mở bán tăng lên 4 tỷ. Ban đầu thỏa thuận mở khóa TGE 10%, nhưng đến giờ vẫn chưa được trả, bảo là dời sang năm sau, nhưng cụ thể ngày nào thì không rõ. Đòi hoàn tiền cũng không được, nên nhiều lúc nhà đầu tư cũng yếu thế và bất lực.

Tuy vậy, tôi cũng từng nhìn đúng vài dự án, nổi bật nhất là Aster.

Aster trước đây là APX, tôi bắt đầu ủng hộ từ cuối 2021, là dự án duy nhất tôi từng giới thiệu cho bạn bè, và cũng đầu tư thực tế. Sau khi bị hack, tôi lại tiếp tục mua vào APX.

Tại sao lúc còn là APX tôi đã tin tưởng nó?

Đầu tiên, tôi rất kỳ vọng vào mảng DEX, mà dự án này lúc đó định giá rất thấp, quan trọng nhất là tôi kiểm chứng được đây là dự án nội bộ của Binance, không phải do team thuê ngoài hay cựu nhân viên tách ra làm, mà Binance luôn làm việc đầu cuối, không bỏ ngang dự án nội bộ nên tôi dám đặt cược từ sớm.

Mấy năm nay lãi lỗ đều có, như rơi vào vòng tuần hoàn, nhưng tôi vẫn thấy ngành này dễ kiếm tiền hơn các ngành khác, và ở trong giới rất thoải mái, cân bằng cả công việc lẫn cuộc sống. Kỳ vọng tương lai là làm việc chăm chỉ, hạn chế hợp đồng, tập trung trượt tuyết nhiều hơn.

Beyond: Bị hacker Triều Tiên ghé thăm

Tôi là Beyond, trên Twitter mọi người gọi tôi là Deconstructor, lần đầu biết đến crypto là năm 2021, khi đó tôi còn là sinh viên năm nhất.

Ngày 20.4.2021, tôi nhớ rõ ngày này, hôm đó tôi xem video thấy Dogecoin sắp phá 1 USD, trên mạng khắp nơi khoe lãi, tôi bị kích thích nên nạp 10,000 RMB mở hợp đồng, ai ngờ tối đó cháy sạch.

Giờ nhìn lại 10,000 RMB không lớn, nhưng với sinh viên năm nhất như tôi thì đó là vài tháng tiền sinh hoạt. Thấy quá khó kiểm soát nên tôi ngưng, mãi đến đầu 2023 khi phong trào inscription bùng nổ, tôi lại tham gia và có lãi. Sức hấp dẫn về kinh tế khiến tôi quyết định chọn ngành crypto làm hướng đi chính sau khi ra trường.

Tôi đã thử nhiều mảng trong crypto: tự làm inscription, lập studio săn airdrop, làm dev cho vài dự án, giờ thành KOL, vận hành cộng đồng và Binance Square của mình. Tôi thích kiểu sống vừa tự do lại có thu nhập tốt thế này.

Nhưng ở lâu trong giới, không tránh khỏi dính “hố”.

Ấn tượng nhất là ngày 10.8 năm ngoái, có người giả làm nhân viên một VC nổi tiếng nhắn riêng mời tôi gia nhập. Lúc đó thị trường ngày càng khó kiếm tiền, tôi cũng muốn tìm việc khác, nên bắt đầu liên hệ qua Telegram.

Nói chuyện khoảng hai tuần, tôi thấy rất ổn, lại kiểm tra trên các nền tảng thông tin lớn đều có dấu vết, bạn chung cũng hơn 20 người, toàn nhân vật lớn trong giới. Mọi thông tin đều rất thật, tôi hoàn toàn tin tưởng, đến khi họ gửi Google Meeting tôi cũng đồng ý.

Nhưng vừa vào nền tảng họ gửi và click link, toàn bộ tài sản on-chain bị vét sạch, tất cả tài khoản săn airdrop lẫn tài khoản mạng xã hội Web2 đều bị hack, thiệt hại vô cùng lớn, sau mới biết đó là tổ chức hacker Triều Tiên.

Còn một lần là không chốt lời khi có lãi.

Thời inscription hot, trên Bitcoin có nhiều tài sản x1000, x100, nhưng trên Ethereum chỉ có một token x100, tôi tin trên Ethereum sẽ tiếp tục xuất hiện nhiều token inscription x100, x1000, nên theo logic đó tôi nghiên cứu và phát hiện ETHI. Sau đó ETHI từ 3u lên đỉnh 4,000u một tấm, đúng như kỳ vọng. Nhưng vì quá tin vào inscription, nghĩ nó sẽ cách mạng hóa phát hành tài sản nên tôi giữ lại không chốt lời, cuối cùng nhìn nó rơi về 0.

Nhưng trải nghiệm đó giúp tôi thấy được một góc độ điên rồ của crypto, cũng góp phần thúc đẩy tôi quyết tâm đi sâu vào ngành này. Nó cũng nhắc tôi phải tôn trọng chu kỳ, không có narrative nào tồn tại mãi, lãi là phải rút, thứ đáng tin duy nhất vẫn là Bitcoin.

Nhìn lại, nếu không vào ngành này có lẽ tôi đã làm ở quỹ truyền thống, công ty chứng khoán, ngân hàng đầu tư, theo con đường tài chính truyền thống. Nhưng so với bạn bè cũ, tôi phát triển cá nhân vượt trội hơn, rất biết ơn lựa chọn ngày đó và tràn đầy tự tin về tương lai.

Chóng哥: Bị người quen lùa

Tôi là Chóng哥, giống nhiều “khách hàng cũ của khóa học trả phí”, tôi được khai sáng về crypto qua khóa học của Lý Tiểu Lai “Con đường dẫn tới tự do tài chính”, khoản đầu tư crypto đầu tiên của tôi không phải Bitcoin mà là EOS.

Trước khi vào crypto, tôi đã đi hết “lộ trình truyền thống”: chơi chứng khoán, mua quỹ, mua cổ phiếu Mỹ. Nhưng rồi tôi nhận ra, cầm cổ phiếu hai ba năm lãi 50% đã thấy ổn, trong khi một coin rác trên chain có thể tăng vài chục lần chỉ trong nửa tháng, dĩ nhiên cũng có thể về 0. Lúc đó tôi bị cuốn hút bởi trò chơi mạo hiểm này.

Nói về thua lỗ trong crypto, tôi thua không ít, nhưng “hố” sâu nhất lại không phải do thị trường, mà là do người quen.

Kỷ niệm đau nhất không phải vì dự án nào, mà vì tôi tin một người, rồi kéo theo cả những người tin tôi cùng mất tiền.

Hai, ba năm đầu vào ngành, mọi người còn khá “tình cảm”, nhất là kiểu người như tôi, đơn giản, trọng nghĩa khí. Bạn rủ tôi vào một “kèo”, tôi lại rủ bạn mình, ai cũng nghĩ “người quen giới thiệu” nên mất cảnh giác. Nhưng những “kèo” đó 8/10 là đội lốt “dự án”, “startup”, “blockchain” nhưng thực chất là đa cấp, mô hình ponzi. Cuối cùng dự án chết, tiền mất, tình cảm cũng tan.

Lần đó tôi mất vài triệu, sau này có cố gắng cứu vãn, liên hệ dự án, khiếu nại, nhưng kết quả đều giống nhau:

Tiền không lấy lại được, tình nghĩa cũng không cứu được, chỉ còn lại nỗi thất vọng.

Sau chuyện đó, tôi tự đặt ra một nguyên tắc cứng: không rủ ai cùng đầu tư nếu mình chưa thật sự hiểu rõ. Vì nếu có chuyện gì xảy ra, không chỉ mình mất tiền mà còn liên lụy tới quan hệ, uy tín, cảm xúc – cái giá quá lớn.

Dù từng dính nhiều “hố”, tôi chắc chắn không rời khỏi ngành này. Vì đây là một trò chơi toàn cầu không cần quá nhiều giao tiếp xã hội, chỉ cần đi đúng hướng bạn sẽ ngày càng tiến bộ. Đây là lối sống tôi thích, không phải kiểu chơi xong rồi “log out”.

Hiện tại tôi đã có hệ thống logic đầu tư khá hoàn chỉnh, nhưng điều khiến tôi lo lắng không phải là “có hệ thống hay không”, mà là mình có làm đủ khối lượng công việc theo logic đó không; hệ thống này còn có thể tối ưu đến đâu; và liệu mình có thể biến nó thành sản phẩm phục vụ được nhiều người không.

Trong giới này, ai cũng muốn ảnh hưởng đến bạn. Dự án muốn bạn tin câu chuyện của họ; KOL muốn bạn theo họ “lên tàu, xuống tàu”; các group, cộng đồng muốn bạn bị cuốn theo cảm xúc. Nhưng khởi đầu thực sự là khi bạn không còn tin tưởng vô điều kiện bất kỳ “quyền uy” nào, tự xây dựng logic, tự kiểm chứng, tự suy luận. Trước đó bạn chỉ là NPC trong hệ thống của người khác. Sau đó, bạn mới có thể trở thành người chơi thực sự của chính mình.