Token Không Thể Thay Thế và Token Bán Thay Thế: Sự Khác Biệt Trong Hệ Sinh Thái Blockchain

Tài chính kỹ thuật số phát triển với tốc độ chóng mặt mà nhiều người chúng ta khó theo kịp. Sau khi blockchain và tiền mã hóa trở thành những khái niệm quen thuộc, thế giới tài sản số hóa bước vào giai đoạn mới với sự xuất hiện của token không thể thay thế (NFT). Giờ đây, một loại tài sản hybrid mới gọi là token bán thay thế (SFT) đang thu hút sự chú ý ngày càng tăng từ cộng đồng crypto. Nếu bạn vẫn còn bối rối về hai loại token này, bài viết dưới đây sẽ giúp bạn hiểu rõ hơn.

Khái Niệm Cơ Bản: Tài Sản Thay Thế và Không Thay Thế

Để nắm bắt khái niệm về NFT và SFT, trước tiên chúng ta cần hiểu rõ tính chất “thay thế” (fungibility) của tài sản.

Tài sản thay thế là những tài sản có thể trao đổi 1-1 mà không mất giá trị. Hãy tưởng tượng bạn có một tờ đô la và bạn của bạn cũng có một tờ đô la khác. Dù trạng thái của tờ tiền như thế nào (mới hay cũ), giá trị của chúng vẫn giống nhau và có thể trao đổi. Tiền mã hóa, tiền pháp định đều thuộc loại này.

Tài sản không thể thay thế là những tài sản mang tính độc nhất cao. Mỗi tài sản như vậy đều khác biệt về đặc điểm, giá trị, độ hiếm và phổ biến. Bạn không thể đơn giản trao đổi hai token không thể thay thế vì chúng là duy nhất, ngay cả khi cùng người tạo ra.

Tóm lại: tài sản thay thế có thể trao đổi tự do, còn tài sản không thể thay thế thì không.

Token Không Thể Thay Thế (NFT) là gì?

NFT là tài sản số hóa với danh tính kỹ thuật số độc đáo được ghi lại trên blockchain, chứng minh tính nguyên bản và quyền sở hữu. Chúng có thể là tác phẩm nghệ thuật, âm nhạc, hình ảnh, video, bất động sản ảo hay vật phẩm trong game.

Mỗi NFT đều độc nhất, thậm chí khi có cùng mức giá trên thị trường. Chúng không thể hoán đổi cho nhau vì mỗi cái có thuộc tính riêng biệt.

NFT được phát triển để bảo vệ quyền sáng tạo của các nhà tạo nội dung kỹ thuật số, cho phép họ kiếm tiền từ công việc mà không lo bị vi phạm bản quyền. Từ năm 2020, NFT bất ngờ tăng sốt, với khối lượng giao dịch lên tới hàng tỷ đô la vào cuối năm 2021.

Lịch Sử Phát Triển của NFT

Khái niệm token không thể thay thế có nguồn gốc sâu xa hơn nhiều người tưởng tượng. Năm 2012, Meni Rosenfield giới thiệu “colored coins” trên Bitcoin blockchain—một ý tưởng kỳ lạ nhưng tiền phong về việc đại diện hoá tài sản thực trên blockchain. Tuy nhiên, giới hạn của Bitcoin khiến ý tưởng này không được thực hiện, nhưng nó đã trở thành nền tảng cho sự phát triển của NFT sau này.

Những cột mốc quan trọng:

• 2014: “Quantum” ra đời—NFT đầu tiên được mint, một hình bát giác pixel hóa do Kevin McCoy tạo ra trên blockchain Namecoin.
• 2016: Các meme bắt đầu được mint thành NFT.
• 2017-2020: Tiêu chuẩn ERC-721 của Ethereum trở nên phổ biến, NFT dịch chuyển sang Ethereum.
• Cryptopunks được tạo ra, sau đó Cryptokitties gây sốt và thúc đẩy phát triển của NFT.
• 2021: NFT xuất hiện tại các nhà đấu giá danh tiếng. Bức tranh của Beeple được bán với giá kỷ lục.
• Nhiều blockchain khác (Cardano, Solana, Tezos, Flow) bắt đầu hỗ trợ NFT.
• NFT trở nên nhu cầu cao trong metaverse, đặc biệt là bất động sản ảo.
• Facebook đổi tên thành Meta, ưu tiên phát triển metaverse.

Ứng Dụng của NFT Trong Thực Tế

Hiện tại, NFT được áp dụng chủ yếu trong ba lĩnh vực: game, nghệ thuật và âm nhạc. Tuy nhiên, khả năng ứng dụng của NFT không giới hạn ở ba ngành này—bất kỳ tài sản thực nào cũng có thể mã hóa thành vật phẩm sưu tầm hiếm trên blockchain.

Token Bán Thay Thế (SFT) là gì?

Token bán thay thế là loại tài sản sở hữu tính chất hybrid, có khả năng chuyển đổi giữa tài sản thay thế và không thể thay thế tùy vào trường hợp sử dụng.

Ví dụ minh họa: Khi bạn mua vé concert, nó ban đầu là token thay thế vì bạn có thể trao đổi với bất kỳ vé nào khác ở cùng hàng ghế. Nhưng sau khi concert kết thúc, vé trở thành bất thay thế—một kỷ niệm độc nhất của bạn, không thể hoán đổi với vé concert khác. Giá trị của nó sẽ dựa trên độ hiếm và phổ biến của sự kiện đó.

SFT được xây dựng trên tiêu chuẩn ERC-1155 trên Ethereum, cho phép một smart contract duy nhất hỗ trợ nhiều SFT, khác với ERC-20 (token thay thế) và ERC-721 (token không thể thay thế).

Cách Tạo SFT và Người Tiên Phong

SFT được mint trên Ethereum sử dụng tiêu chuẩn ERC-1155, kết hợp đặc điểm của ERC-20 và ERC-721.

Enjin và The Sandbox là những nhà tiên phong, tạo ra tiêu chuẩn ERC-1155 để quản lý token bán thay thế trong game, sử dụng một smart contract duy nhất.

Ứng Dụng của SFT Hiện Nay

Hiện tại, SFT chủ yếu được sử dụng trong ngành game blockchain, đại diện cho tất cả tài sản trong game có thể vừa là tài sản thay thế vừa là không thể thay thế. Tuy nhiên, nhận thức ngày càng tăng về SFT đi kèm với kỳ vọng sẽ mở rộng ứng dụng sang các ngành công nghiệp khác.

Tiêu Chuẩn Token ERC-404: Sự Đổi Mới Mới Nhất

Tiêu chuẩn token ERC-404 đại diện cho một cách tiếp cận đột phá trong Ethereum, nhằm kết hợp đặc điểm của token thay thế (ERC-20) với token không thể thay thế (ERC-721) để tạo ra các token bán thay thế.

Được phát triển bởi những nhà sáng tạo ẩn danh “ctrl” và “Acme”, ERC-404 cho phép tạo token hoạt động vừa như đơn vị thay thế vừa như tài sản độc nhất, tùy theo trường hợp sử dụng.

Tính chất lai này mang lại thị trường linh hoạt hơn, tăng thanh khoản và khả năng giao dịch các phần nhỏ của NFT, giải quyết những thách thức về thanh khoản mà NFT gặp phải trước đây.

Tuy nhiên, ERC-404 chưa trải qua quy trình Đề xuất Cải tiến Ethereum (EIP) chính thức. Nó thiếu sự kiểm toán kỹ lưỡng thường đi kèm với các tiêu chuẩn chính thức. Việc phát hành không chính thức này đã gây ra lo ngại về bảo mật và rủi ro rug pull.

Bất chấp điều này, các dự án như Pandora, DeFrogs và Rug đã bắt đầu khám phá ERC-404, cho thấy sự quan tâm ngày càng tăng đối với các mô hình token lai.

So Sánh: ERC-404 vs. ERC-721 vs. ERC-1155

Tiêu Chuẩn ERC-721

ERC-721 là tiêu chuẩn phổ biến nhất cho NFT hiện nay. Nó định nghĩa chức năng và khả năng của các token, cho phép NFT được giao dịch và tạo ra. Nhà phát triển có thể thêm tính năng mới như xác thực nguồn gốc, tăng tính độc nhất.

Nhược điểm chính: Một smart contract chỉ có thể gửi một NFT mỗi giao dịch. Để gửi 50 NFT, cần 50 giao dịch riêng—tốn thời gian, gây tắc nghẽn mạng Ethereum và tăng phí gas.

Tiêu Chuẩn ERC-1155

ERC-1155 (tiêu chuẩn đa token) kết hợp ERC-721 và ERC-20, cung cấp sự linh hoạt cao hơn. Token bán thay thế nằm ở giữa, giải quyết hạn chế của cả hai loại.

Lợi ích:

• Token có thể thay thế: cho phép giao dịch có thể thu hồi nếu gửi nhầm địa chỉ.
• Token không thể thay thế: smart contract có thể thực hiện nhiều giao dịch, giảm phí gas và tắc nghẽn mạng.

ERC-404 Khác Gì?

ERC-404 giới thiệu khái niệm mới: token có thể hoạt động như token thay thế trong một số điều kiện và như token không thể thay thế trong những điều kiện khác.

Chức năng kép này tạo ra dạng tài sản kỹ thuật số mới, vừa có tính linh hoạt của token thay thế vừa giữ lại sự độc nhất của NFT, mang lại nhiều trường hợp sử dụng và thanh khoản tốt hơn.

NFT vs. SFT: So Sánh Toàn Diện

Cách Hoạt Động Của NFT và SFT

NFT hoạt động trên blockchain (chủ yếu Ethereum), là đại diện kỹ thuật số độc nhất của tài sản thực. Chúng hoạt động như cơ chế xác thực, chứng minh quyền sở hữu dữ liệu. Một khi được mint, NFT không thể bị sao chép, giúp các nghệ sĩ, nhạc sĩ và nhà sáng tạo nhận được giá trị chính xác cho công việc của mình.

SFT hoạt động linh hoạt hơn. Trong game, một token có thể bắt đầu như NFT độc nhất, nhưng khi thu thập, nó chuyển thành tiền trong game (token thay thế). Bạn có thể sử dụng tiền này để mua vũ khí hoặc hàng hóa, chuyển đổi nó trở lại thành NFT thông qua thị trường NFT. Smart contract tích hợp của SFT, do nhà phát triển lập trình, thúc đẩy những thay đổi này.

Khả năng này giúp “chuyển đổi” game sang môi trường đa người chơi trực tuyến, cho phép nhà phát triển kiểm soát tài sản và nền kinh tế game tốt hơn so với lạm phát không kiểm soát trong các MMO trước đây.

SFT và Mã Hóa Tài Sản Thế Giới Thực (RWA)

Token bán thay thế mang đến cách tiếp cận độc đáo cho mã hóa tài sản thế giới thực (RWA), giải quyết thách thức của token hoàn toàn thay thế hoặc không thể thay thế.

SFT cung cấp sự linh hoạt trong quyền sở hữu bằng cách đại diện cho các phần tài sản ban đầu thay thế (chẳng hạn cổ phần bất động sản), có thể trở thành không thể thay thế trong những điều kiện nhất định, tăng cường thanh khoản và khả năng tiếp cận.

Chúng giúp sở hữu chia phần hiệu quả, giảm rào cản tham gia cho nhà đầu tư. SFT tăng thanh khoản cho tài sản truyền thống khó giao dịch bằng cách cho phép giao dịch trên nền tảng kỹ thuật số.

Quy trình chuyển đổi từ trạng thái thay thế sang không thể thay thế có thể được thiết kế để tuân thủ quy định và theo dõi tài sản, mở ra các cấu trúc tài chính và sản phẩm đầu tư sáng tạo.

Kết Luận

Mã hóa tài sản đang nhanh chóng trở thành vấn đề trung tâm trong hệ sinh thái kỹ thuật số. Hệ sinh thái NFT thay đổi nhanh chóng phạm vi ứng dụng của các ngành công nghiệp khác nhau.

Công nghệ blockchain giúp thực hiện và đại diện quyền sở hữu tài sản cũng như bảo vệ dữ liệu theo những cách chưa từng có. NFT và SFT mang lại làn sóng đổi mới, định nghĩa lại lợi nhuận cho nhà sáng tạo nội dung số, nghệ sĩ, doanh nghiệp, nhà phát triển game blockchain và game thủ.

Trong khi SFT hiện tại chủ yếu được ứng dụng trong ngành game, chúng sẽ sớm tìm thấy cơ hội trong nhiều lĩnh vực khác, mở rộng ranh giới của tài sản số hóa.