Tiền tệ kỹ thuật số của Ngân hàng Trung ương và tài sản mã hóa: Hai con đường tài chính song song

Ngân hàng Trung ương số và Tiền điện tử: Những khác biệt về bản chất

Hai dạng hình thức số tưởng chừng giống nhau — Ngân hàng Trung ương số (CBDC) và Tiền điện tử — thực chất đại diện cho hai ý tưởng hoàn toàn khác nhau trong thế giới tài chính. Để hiểu tại sao chúng không thể thay thế lẫn nhau, trước tiên cần nhận diện rõ những khác biệt căn bản này.

Cấu trúc quyền lực: Tập trung vs Phi tập trung

Ngân hàng Trung ương số do chính phủ ngân hàng trung ương phát hành, quản lý và điều chỉnh, điều này trao cho quốc gia quyền tác động trực tiếp đến cung tiền, lãi suất và mức lạm phát. Ngược lại, tiền điện tử hoạt động trên mạng lưới phi tập trung, không có một tổ chức quyền lực duy nhất. Công nghệ blockchain cho phép các bên tham gia có thể giao dịch trực tiếp, bỏ qua trung gian.

Tuy nhiên, đáng chú ý là, mặc dù về lý thuyết tiền điện tử là phi tập trung, nhưng trong thực tế, các sàn giao dịch như các nền tảng này thường trở thành các nút trung tâm mới. Đồng thời, Ngân hàng Trung ương số dù do chính phủ kiểm soát, nhưng một số thiết kế cũng có thể tích hợp cơ chế bảo vệ quyền riêng tư, mang lại nhiều quyền tự chủ hơn cho người dùng trong giao dịch.

Ổn định giá: Dự đoán được vs Biến động

Giá trị của Ngân hàng Trung ương số được neo vào tiền pháp định của quốc gia, do đó duy trì tương đối ổn định. Điều này khiến chúng phù hợp cho thanh toán hàng ngày và tiết kiệm.

Ngược lại, Bitcoin (giá hiện tại $88.56K, tăng 1.18% trong 24h) và Ethereum (giá hiện tại $2.97K, tăng 1.41% trong 24h) nổi tiếng với biến động giá, chịu ảnh hưởng bởi nhu cầu thị trường và các yếu tố đầu cơ. Sự biến động này tạo cơ hội cho nhà đầu tư, nhưng cũng làm tăng rủi ro trong các giao dịch hàng ngày.

Đánh đổi quyền riêng tư: Kiểm toán vs Ẩn danh

Tiêu chuẩn quyền riêng tư của Ngân hàng Trung ương số khác nhau tùy quốc gia. Một số phương án thực hiện ưu tiên bảo vệ quyền riêng tư trong giao dịch, trong khi các phương án khác tích hợp chức năng kiểm toán giám sát để ngăn chặn hoạt động phạm pháp.

Tiền điện tử thường được xem là có tính giả danh, nhưng công nghệ phân tích blockchain đã chứng minh có thể theo dõi danh tính người dùng. Điều này có nghĩa là, tính ẩn danh mà người ta tuyên bố có thể không hoàn toàn tuyệt đối như mong đợi.

Mục đích thiết kế: Quốc gia và dân sinh vs Thay thế tài chính

Ngân hàng Trung ương số chủ yếu được thiết kế để đạt các mục tiêu kinh tế quốc gia — cải thiện tài chính toàn diện, tối ưu hóa thanh toán xuyên biên giới, tăng cường công cụ chính sách tiền tệ.

Tiền điện tử từ đầu đã được hình dung như một phương án thay thế hệ thống tài chính truyền thống, nhấn mạnh vào việc không phụ thuộc vào bất kỳ tổ chức nào.

Cơ chế hoạt động của Ngân hàng Trung ương số

Về mặt công nghệ, Ngân hàng Trung ương số có điểm tương đồng với tiền điện tử, đều sử dụng dạng số hóa hoặc token hóa để thể hiện giá trị. Vấn đề then chốt là: Ngân hàng Trung ương số có nhất thiết phải sử dụng blockchain không? Câu trả lời là linh hoạt.

Một số quốc gia áp dụng công nghệ blockchain, trong khi các quốc gia khác sử dụng công nghệ sổ cái phân tán (DLT), công nghệ này về nguyên lý tương tự blockchain nhưng không nhất thiết dựa trên kiến trúc blockchain.

Ưu điểm của Ngân hàng Trung ương số so với tiền pháp định truyền thống bao gồm: nâng cao hiệu quả giao dịch, giảm chi phí thanh toán, giảm in tiền mặt, giảm chi phí lưu thông và lưu trữ tiền mặt.

Cách mạng hóa hệ thống tài chính với Ngân hàng Trung ương số

Ngân hàng Trung ương số cung cấp cho các cơ quan tiền tệ các công cụ tinh vi hơn để điều chỉnh cung tiền, quản lý lãi suất và kiểm soát giá cả. Điều này nâng cao khả năng kiểm soát ổn định kinh tế của ngân hàng trung ương.

Tuy nhiên, Ngân hàng Trung ương số cũng có thể thay đổi vai trò của ngân hàng trong trung gian tài chính, làm giảm độc quyền của các ngân hàng truyền thống trong xử lý vốn và chuyển khoản. Hạ tầng kỹ thuật số của Ngân hàng Trung ương số có thể giảm chi phí và thời gian xử lý giao dịch, vừa là cơ hội vừa là thách thức đối với hệ thống ngân hàng hiện tại. Đồng thời, các quy định chặt chẽ hơn và tăng cường giám sát của ngân hàng trung ương cũng có thể đi kèm.

Ngân hàng Trung ương số vs Stablecoin: Phân định vai trò

Stablecoin và Ngân hàng Trung ương số đều thuộc phạm trù tiền kỹ thuật số, nhưng khác nhau về chủ thể phát hành. Ngân hàng Trung ương số do ngân hàng trung ương phát hành, còn stablecoin đến từ các doanh nghiệp tư nhân như PYUSD của PayPal, nhằm hỗ trợ sự phát triển của hệ sinh thái blockchain.

Stablecoin dựa trên dự trữ tài sản để giảm thiểu biến động giá, cung cấp cho nhà đầu tư kênh sinh lợi ổn định trong thị trường gấu.

Tình hình toàn cầu về Ngân hàng Trung ương số: Từ thí điểm đến thực chiến

Tốc độ chấp nhận rộng rãi của Ngân hàng Trung ương số trên toàn cầu rất đáng chú ý. Theo dữ liệu của Atlantic Council, vào tháng 5 năm 2020 chỉ có 35 quốc gia đang khám phá Ngân hàng Trung ương số, đến nay đã mở rộng ra hơn 130 quốc gia. Trong số các thành viên G20, có 19 quốc gia đang ở giai đoạn phát triển cao của dự án Ngân hàng Trung ương số.

Những người tiên phong tiến bộ

Trung Quốc trong thời gian Thế vận hội Bắc Kinh 2022 trở thành nền kinh tế lớn đầu tiên ra mắt đồng nhân dân tệ số (e-CNY) trên toàn quốc. Đây là cột mốc đánh dấu Ngân hàng Trung ương số từ khái niệm chuyển sang ứng dụng quy mô lớn. Trung Quốc còn có kế hoạch đưa nhân dân tệ số ra quốc tế, mở rộng phạm vi sử dụng toàn cầu.

Bahamas đi trước một bước, vào tháng 10 năm 2020 ra mắt Sand Dollar, trở thành quốc gia đầu tiên phát hành Ngân hàng Trung ương số cấp quốc gia. Quốc đảo nhỏ này đã tận dụng hệ sinh thái blockchain đầy đủ chức năng để đổi mới táo bạo. Sand Dollar đã thể hiện giá trị thực của Ngân hàng Trung ương số trong bối cảnh khó khăn giao dịch sau cơn bão Dorian, nay đã trở thành một trong những dự án Ngân hàng Trung ương số trưởng thành nhất toàn cầu.

Brazil đặt tên cho Ngân hàng Trung ương số của mình là “DREX”, dự kiến hoàn thành ra mắt toàn diện vào cuối năm 2024. Dự án thử nghiệm sử dụng công nghệ sổ cái phân tán, chủ yếu phục vụ thanh toán liên ngân hàng ở cấp độ bán buôn.

Australia do Ngân hàng Liên bang và Ngân hàng ANZ dẫn đầu thử nghiệm eAUD, phối hợp với các tổ chức tài chính và công ty thanh toán khác để thử nghiệm các ứng dụng của Ngân hàng Trung ương số.

Ấn Độ của Ngân hàng Dự trữ bắt đầu thử nghiệm bán lẻ Ngân hàng Trung ương số từ tháng 10 năm 2022. Đến tháng 6 năm 2023, đã có hơn 1,3 triệu người dùng tải ví Ngân hàng Trung ương số, khoảng 300.000 thương nhân bắt đầu chấp nhận thanh toán bằng tiền số. Ấn Độ dự kiến sẽ triển khai Ngân hàng Trung ương số toàn quốc trước cuối năm 2023.

Nigeria ra mắt eNaira, trong khi Mỹ đang phát triển hệ thống thanh toán FedNow, các quốc gia đang có nhiều cách tiếp cận đa dạng trong việc phát triển Ngân hàng Trung ương số.

CBDC vs tiền điện tử: Có thể cùng tồn tại không?

Vấn đề then chốt: Liệu Ngân hàng Trung ương số có thay thế tiền điện tử không?

Câu trả lời là không. Cơ sở tư tưởng của hai loại này có xung đột căn bản. Mục tiêu của Ngân hàng Trung ương số là điều chỉnh và kiểm soát quy trình giao dịch tài chính, còn sức hút của tiền điện tử chính là ở đặc tính phi tập trung và thiếu kiểm soát trung ương. Sự đối lập về bản chất này khiến việc một bên hoàn toàn thay thế bên kia gần như không thể xảy ra.

Khi chúng ta tiến tới tương lai tài chính số, hình dạng của Ngân hàng Trung ương số ngày càng rõ nét. Từ ý tưởng ban đầu đến việc tích hợp vào các giao dịch hàng ngày, Ngân hàng Trung ương số không chỉ là bản sao kỹ thuật số của tiền tệ hiện có, mà còn là động lực thúc đẩy tiến trình tiến hóa tài chính và tài chính toàn diện.

Ngân hàng Trung ương số có thể thay thế tiền mặt không?

Dù Ngân hàng Trung ương số có nhiều ưu điểm, nhưng do thiếu kiến thức số, lo ngại về quyền riêng tư và rủi ro an ninh mạng, trong tương lai gần, tiền mặt khó có thể bị hoàn toàn thay thế bởi Ngân hàng Trung ương số.

Hệ sinh thái tài chính tương lai: Đa dạng cùng tồn tại

Thực trạng lĩnh vực tiền kỹ thuật số cho thấy, Ngân hàng Trung ương số, stablecoin, tiền điện tử và tiền pháp định sẽ không cạnh tranh trực tiếp mà sẽ tồn tại như các công cụ tài chính bổ sung lẫn nhau.

Tiền điện tử cung cấp lựa chọn phi tập trung, tiền pháp định đảm bảo tính ổn định cơ bản, còn Ngân hàng Trung ương số và stablecoin tạo ra sự cân bằng giữa hai yếu tố — vừa có lợi thế kiểm soát trung ương, vừa tiện lợi trong thanh toán số.

Tất nhiên, hệ sinh thái đa dạng này cũng đối mặt với những thách thức thực tế: việc hoàn thiện hạ tầng công nghệ và xây dựng khung pháp lý cần liên tục đầu tư và hoàn thiện. Trong mô hình tài chính số này, Ngân hàng Trung ương số, stablecoin, tiền điện tử và tiền pháp định truyền thống cùng nhau vận hành hệ thống tài chính toàn cầu.

Triển vọng rất đáng mong đợi — các dạng tiền tệ này sẽ phối hợp phát triển như thế nào, có thể sẽ thay đổi hoàn toàn cách chúng ta hiểu về tài chính. Nhưng một điều chắc chắn: hệ thống tiền tệ trong tương lai sẽ đa dạng và số hóa.