Từ NFT Đến SFT: Cuộc Cách Mạng Token Kỹ Thuật Số Và Các Tiêu Chuẩn Ethereum

Không gian tài sản kỹ thuật số đang chứng kiến một sự chuyển biến căn bản. Những gì bắt đầu với Bitcoin và blockchain đã nhanh chóng mở rộng sang các khái niệm phức tạp hơn. Từ token không thể thay thế (non-fungible tokens) đến token bán thay thế (semi-fungible tokens), mỗi bước tiến này mang theo những khả năng và thách thức mới. Bài viết này sẽ khám phá sâu vào sự khác biệt, ứng dụng thực tế và tương lai của các loại token này.

Ứng Dụng Thực Tế: Nơi NFT và SFT Đang Thay Đổi Thị Trường

Trước khi đi vào lý thuyết, hãy nhìn vào những gì đang xảy ra trên thực tế. Non-fungible tokens hiện đang thống trị ba lĩnh vực chính: trò chơi blockchain, nghệ thuật kỹ thuật số và bất động sản ảo. Các nhà sáng tạo nội dung, nghệ sĩ và người chơi game đang tìm thấy giá trị thực trong việc sở hữu những tài sản độc nhất trên blockchain.

Ngành trò chơi đặc biệt thú vị bởi sự xuất hiện của semi-fungible tokens. Những token này hoạt động theo cách khác - chúng không chỉ là những vật phẩm static mà có khả năng chuyển đổi giữa hai trạng thái. Điều này tạo ra động lực kinh tế phức tạp hơn, nơi một tài sản có thể là tiền có thể trao đổi được vào lúc này, rồi trở thành một vật phẩm quý giá và độc nhất vào lúc khác.

Hiểu Biết Cơ Bản: Tính Thay Thế và Tính Độc Nhất

Để nắm vững các khái niệm phức tạp, chúng ta cần bắt đầu từ định nghĩa cơ bản của hai thuật ngữ chính: fungible (có thể thay thế) và non-fungible (không thể thay thế).

Hãy tưởng tượng bạn có một đồng tiền 1 USD. Bạn có thể trao đổi nó với bất kỳ đồng 1 USD nào khác của bạn bè, và giá trị vẫn không thay đổi. Đó là tính thay thế. Tiền pháp định, tiền mã hóa như Bitcoin hay Ethereum - chúng đều tuân theo nguyên tắc này.

Ngược lại, hãy nghĩ về một bức tranh của Picasso. Bạn không thể trao đổi nó với bất kỳ bức tranh nào khác được, ngay cả nếu có cùng giá trị. Mỗi tác phẩm có tính độc nhất riêng. Đó là khái niệm về non-fungible - tính không thể thay thế.

Trong thế giới tài sản kỹ thuật số, điều này có nghĩa là:

• Tài sản có thể thay thế: Có thể trao đổi theo tỷ lệ 1-1, giá trị tương đương
• Tài sản không thể thay thế: Đặc trưng riêng biệt, độ hiếm, giá trị độc lập

Token Không Thể Thay Thế (NFT): Định Nghĩa và Bản Chất

Non-fungible token là một đơn vị dữ liệu kỹ thuật số trên blockchain mang một định danh độc nhất. Nó chứng minh quyền sở hữu và tính nguyên bản của một tài sản - có thể là tác phẩm nghệ thuật, âm nhạc, video, tài sản trong game, hoặc thậm chí bất động sản ảo.

Điều khiến NFT trở nên quan trọng là khả năng bảo vệ. Trong thế giới số trước đây, một bức ảnh hay bài hát có thể được sao chép vô tận mà không mất chất lượng. Nhưng với token không thể thay thế, mỗi bản sao được xác thực duy nhất trên blockchain. Điều này bảo vệ quyền lợi của các nhà sáng tạo và cấp cho họ cách thức kiếm tiền từ công việc của mình.

NFTs bắt đầu thu hút chú ý đáng kể từ 2020, khi khối lượng giao dịch lên tới hàng tỷ USD. Năm 2021 là năm bùng nổ, với các tác phẩm số được bán tại những nhà đấu giá nổi tiếng, và kỷ lục giá được thiết lập liên tục.

Hành Trình Phát Triển: Từ Colored Coins Đến NFT Hiện Đại

Để hiểu được vị trí của NFT ngày hôm nay, chúng ta cần quay trở lại năm 2012 - xa hơn nhiều so với sự nổi tiếng năm 2021.

Bước khởi đầu (2012-2014): Meni Rosenfield giới thiệu khái niệm “colored coins” cho Bitcoin blockchain. Ý tưởng là đại diện các tài sản thực trên mạng. Mặc dù Bitcoin không thích hợp cho mục đích này, nó đã tạo ra nền tảng tư tưởng cho những gì sắp tới.

Năm 2014, “Quantum” - NFT đầu tiên được mint - ra đời. Đó là một hình bát giác pixel hóa được tạo trên blockchain Namecoin bởi Kevin McCoy. Hình ảnh thay đổi màu sắc và co lại nhịp nhàng, tượng trưng cho sự bắt đầu của một công nghệ hoàn toàn mới.

Sự Phát Triển (2016-2017): Các meme bắt đầu được mint thành NFTs. Rồi đến tiêu chuẩn ERC-721 của Ethereum - một giao thức quy định cách các token không thể thay thế hoạt động. Điều này là bước ngoặt lớn vì nó cung cấp một chuẩn mực cho toàn bộ hệ sinh thái.

Sự Nổ Lạc (2017-2021): Cryptopunks xuất hiện từ thành công của Rare Pepes. Rồi đến Cryptokitties, một trò chơi cho phép người chơi sinh sản mèo kỹ thuật số, gây hiệu ứng lan truyền trên Ethereum. Metaverse bắt đầu hình thành. Các blockchain khác như Cardano, Solana, Tezos và Flow cũng tham gia vào cuộc chơi.

Bước Tiến Gần Đây (2021 trở đi): Các nhà đấu giá lớn bắt đầu bán NFT. Những dự án mới liên tục ra mắt. Facebook đổi tên thành Meta, ưu tiên xây dựng metaverse.

Semi-Fungible Token (SFT): Lối Thoát Giữa Hai Thế Giới

Nếu NFT là những tài sản hoàn toàn độc nhất, thì semi-fungible token là một hybrid được tạo ra để xử lý những trường hợp phức tạp hơn.

Hãy tưởng tượng bạn mua vé xem một buổi hòa nhạc trực tiếp. Lúc chưa diễn ra, vé của bạn giống hệt vé của bất kỳ ai ngồi trong cùng hàng ghế. Bạn có thể trao đổi nó. Nhưng ngay sau khi buổi hòa nhạc kết thúc, vé trở thành một kỷ niệm độc nhất - bằng chứng rằng bạn đã trải qua một momen đặc biệt. Nó không thể hoán đổi được nữa.

Đó chính xác là cách semi-fungible token hoạt động. Ban đầu chúng là token có thể thay thế, có thể trao đổi tự do. Sau đó, chúng chuyển đổi thành token không thể thay thế với giá trị độc nhất dựa trên một số điều kiện.

SFTs được xây dựng trên tiêu chuẩn ERC-1155 của Ethereum - một tiêu chuẩn cho phép một hợp đồng thông minh duy nhất hỗ trợ nhiều loại token. Điều này khác biệt so với ERC-721 (dành cho NFT) hay ERC-20 (dành cho token có thể thay thế thông thường).

Người Tạo Ra SFT: Enjin và The Sandbox

Các công ty tạo ra tiêu chuẩn ERC-1155 bao gồm Enjin và The Sandbox - hai tên tuổi lớn trong ngành công nghiệp blockchain gaming. Họ nhận thấy rằng cần một tiêu chuẩn linh hoạt hơn để quản lý các tài sản trong game, nơi một vật phẩm có thể cần thay đổi tính chất của nó.

Hiện tại, SFTs chủ yếu được sử dụng trong trò chơi blockchain. Tuy nhiên, tiềm năng của chúng vượt xa hơn thế. Các nhà phát triển đang tìm kiếm những cách sử dụng mới trong các lĩnh vực khác.

ERC-404: Tiêu Chuẩn Mới Và Những Tranh Cãi

Vào gần đây, một tiêu chuẩn mới gọi là ERC-404 đã xuất hiện trên thị trường. Được phát triển bởi những nhân vật ẩn danh tên “ctrl” và “Acme”, ERC-404 là một cách tiếp cận đổi mới nhằm kết hợp các chức năng của cả ERC-20 (token có thể thay thế) và ERC-721 (token không thể thay thế).

Khác biệt chính:

• ERC-20: Các token hoàn toàn có thể thay thế, giống như tiền tệ
• ERC-721: Các token hoàn toàn không thể thay thế, mỗi cái độc nhất
• ERC-404: Các token có thể thay đổi trạng thái, hoạt động như fungible trong một số điều kiện và như non-fungible trong các điều kiện khác

Tiêu chuẩn này hứa hẹn giải quyết một số vấn đề thanh khoản mà NFTs gặp phải. Nó cho phép giao dịch những phần nhỏ của NFT, làm tăng sự linh hoạt và khả năng tiếp cận.

Tuy nhiên, ERC-404 chưa trải qua quy trình đánh giá chính thức của Ethereum Improvement Proposal (EIP). Nó thiếu kiểm toán kỹ lưỡng, và điều này đã dấy lên những lo ngại về bảo mật. Có nguy cơ rug pull và các hậu quả không mong muốn từ cơ chế hợp đồng thông minh.

Dù vậy, các dự án như Pandora, DeFrogs và Rug đã bắt đầu thử nghiệm ERC-404, cho thấy sự quan tâm ngày càng tăng đối với mô hình hybrid này.

So Sánh Ba Tiêu Chuẩn: ERC-721, ERC-1155 và ERC-404

ERC-721: Tiêu Chuẩn NFT Chuẩn Mực

ERC-721 là giao thức định nghĩa chức năng của token không thể thay thế. Lợi thế của nó là các nhà phát triển có thể thêm nhiều tính năng mới, như xác thực nguồn gốc, giúp tăng tính độc nhất.

Nhưng có một vấn đề lớn: mỗi giao dịch chỉ có thể gửi một NFT. Để gửi 50 NFT, bạn phải thực hiện 50 giao dịch riêng biệt. Điều này gây tắc nghẽn mạng Ethereum, làm tăng phí giao dịch và phí gas.

ERC-1155: Tiêu Chuẩn Đa Tính Năng

ERC-1155, còn gọi là “multi-token standard”, là sự kết hợp của ERC-721 và ERC-20. Nó cho phép một hợp đồng thông minh duy nhất hỗ trợ nhiều loại token.

Semi-fungible token sử dụng ERC-1155 để giải quyết các hạn chế của cả hai loại tài sản trước đó:

• Với token có thể thay thế, vấn đề là các giao dịch không thể đảo ngược
• Với token không thể thay thế, vấn đề là hiệu quả giao dịch kém

ERC-1155 cho phép giao dịch có thể đảo ngược trong trường hợp lỗi con người, và cho phép một hợp đồng thực hiện nhiều giao dịch, giảm phí và tắc nghẽn.

ERC-404: Sự Kết Hợp Hoàn Chỉnh

ERC-404 là một bước tiến quan trọng. Nó cho phép tạo ra các token có thể hoạt động như fungible trong một số điều kiện và như non-fungible trong những điều kiện khác. Chức năng kép này mở ra những khả năng mới cho thanh khoản và các trường hợp sử dụng.

Tokenization Tài Sản Thực (RWA) và Vai Trò của SFT

Một lĩnh vực mới đang nổi lên là tokenization tài sản thế giới thực (RWA). Đây là quá trình chuyển đổi các tài sản vật lý thành token kỹ thuật số.

Semi-fungible token đóng vai trò quan trọng ở đây. Chúng cung cấp sự linh hoạt trong quyền sở hữu bằng cách cho phép các phần tài sản ban đầu có thể thay thế (như cổ phần bất động sản) trở nên không thể thay thế khi điều kiện nhất định được đáp ứng.

Ví dụ:

• Một cô phần bất động sản ban đầu có thể được giao dịch như tiền (fungible)
• Khi bất động sản được bán, nó trở nên không thể thay thế, thể hiện quyền sở hữu cụ thể

SFTs giúp:

• Giảm rào cản tham gia cho nhà đầu tư
• Tăng cường thanh khoản cho các tài sản truyền thống khó giao dịch
• Mã hóa các quyền, phần thưởng hoặc nghĩa vụ cụ thể
• Tuân thủ các quy định

NFT so với SFT: Bảng So Sánh Toàn Diện

Cách Hoạt Động Thực Tế: Từ Lý Thuyết Đến Ứng Dụng

Hãy xem xét một ví dụ cụ thể từ trò chơi blockchain:

Với NFT: Bạn sở hữu một thanh kiếm độc nhất. Nó không thể trao đổi với thanh kiếm khác vì độc nhất. Giá trị của nó dựa trên hiếm cổ, ngoại hình, hoặc công dụng trong game.

Với SFT: Bạn nhận được một mã thưởng trò chơi. Ban đầu, nó giống hệt mã thưởng của các người chơi khác - bạn có thể trao đổi. Nhưng khi bạn đạt cấp độ cao, mã thưởng chuyển thành một vật phẩm độc nhất, không thể trao đổi được nữa.

Hợp đồng thông minh tích hợp của SFT, được lập trình bởi nhà phát triển, thúc đẩy những thay đổi này tự động. Điều này cấp cho nhà phát triển game quyền kiểm soát tốt hơn đối với nền kinh tế trò chơi, ngăn chặn lạm phát không kiểm soát thường thấy trong các MMO cũ.

Tùy thuộc vào cơ chế, cùng một token có thể mang giá trị khác nhau - nó có thể là tiền hay là vũ khí, tùy thuộc vào trạng thái của nó.

Kết Luận: Một Hành Trình Đang Unfolding

Thế giới của non-fungible tokens và semi-fungible tokens vẫn đang phát triển. Từ những khái niệm cơ bản về tính thay thế đến các tiêu chuẩn Ethereum phức tạp, chúng ta đang chứng kiến sự chuyển biến cơ bản trong cách thức chúng ta sở hữu và giao dịch tài sản kỹ thuật số.

NFTs đã chứng minh rằng mô hình quyền sở hữu kỹ thuật số là khả thi và có giá trị. SFTs thêm một lớp phức tạp, cho phép các tài sản linh hoạt hơn. ERC-404 hứa hẹn những khả năng mới.

Áp dụng thực tế mở rộng ngoài trò chơi và nghệ thuật. RWA tokenization đang mở ra khả năng để các tài sản thế giới thực được biểu diễn và giao dịch trên blockchain. Các nhà sáng tạo, nhà phát triển, doanh nhân và nhà đầu tư đều có thứ gì đó để lợi dụng.

SFTs có thể bắt đầu trong ngành gaming, nhưng chúng sẽ sớm tìm thấy ứng dụng trong nhiều lĩnh vực khác. Hành trình vừa bắt đầu.