5 Tiêu chí lựa chọn cổ phiếu triển vọng: Hướng dẫn đầu tư thực tế với công thức tính EPS

Bắt đầu từ công thức tính EPS: Nền tảng để chọn cổ phiếu tốt

Để thành công trong đầu tư chứng khoán, bạn cần hiểu rõ cách thức doanh nghiệp sinh lợi nhuận. Công thức tính EPS (Thu nhập ròng - Cổ tức ưu đãi) / Cổ phiếu đang lưu động là chìa khóa giúp nhà đầu tư đo lường hiệu quả kinh doanh thực tế của từng công ty.

Nói một cách dễ hiểu, EPS là số lợi nhuận mà mỗi cổ phiếu mang lại cho nhà đầu tư. Nếu lợi nhuận ròng của công ty tăng nhưng số lượng cổ phiếu phát hành không đổi, EPS sẽ tăng theo, phản ánh khả năng sinh lợi tốt hơn của doanh nghiệp.

Hiểu rõ mối quan hệ giữa EPS, doanh thu và giá cổ phiếu

Năm 2020, công ty A có lợi nhuận ròng 1.000 USD với 1.000 cổ phiếu lưu hành, EPS = 1 USD. Đến năm 2021, lợi nhuận tăng lên 1.500 USD nhưng số cổ phiếu không đổi, EPS tăng thành 1,5 USD - tăng 50%. Điều này chỉ ra rằng hoạt động kinh doanh ngày càng khỏe mạnh.

Tuy nhiên, mối liên hệ giữa EPS và giá cổ phiếu không phải lúc nào cũng tuyến tính, đặc biệt trong ngắn hạn. Khi thị trường lạc quan, dòng vốn chảy mạnh vào chứng khoán, giá cổ phiếu tăng bất kể EPS ra sao. Ngược lại, khi nhà đầu tư hoảng sợ, họ bỏ chạy khỏi các cổ phiếu rủi ro dù chỉ số có tốt đến đâu.

Điểm khác biệt: Trong 1 năm, yếu tố tâm lý thị trường chiếm ưu thế. Nhưng trong 5 năm trở lên, EPS tăng ổn định thường sẽ kéo giá cổ phiếu theo chiều dương.

Doanh thu là tiêu chí đáng tin cậy hơn để đánh giá tiềm năng

Thay vì chỉ nhìn vào EPS một năm, hãy kiểm tra xu hướng doanh thu hàng năm của doanh nghiệp. Công thức: Tổng doanh thu - Tổng chi phí - Thuế = Lợi nhuận sau thuế. Khi doanh thu tăng bền vững, lợi nhuận tăng, EPS tăng, cuối cùng giá cổ phiếu sẽ theo.

Một mẹo quan trọng: Một số doanh nghiệp có lợi nhuận cao do bán tài sản (đất, xưởng, nhà cửa) chứ không phải từ hoạt động kinh doanh chính. Những lợi nhuận này không bền vững. Bạn cần so sánh doanh thu hàng năm để phân biệt “lợi nhuận thực” và “lợi nhuận giả”.

Chính sách chia cổ tức tiết lộ sức khỏe tài chính thực của công ty

Khi một doanh nghiệp hoạt động tốt và có lãi, thường sẽ chia cổ tức cho cổ đông. Mức cổ tức chia phản ánh mức độ tự tin của ban quản lý về tương lai. Thị trường nhìn vào cổ tức như một tín hiệu: doanh nghiệp có đủ tiền mặt để chia lợi nhuận cho cổ đông không?

McDonald’s là ví dụ điển hình. Trong 43 năm, doanh thu và cổ tức của McDonald’s tăng ổn định, thu hút ngày càng nhiều cổ đông mới. Điều này cho thấy sức hút lâu dài của một doanh nghiệp thực thụ.

Hệ số P/E: Công cụ đánh giá giá trị “đắt hay rẻ”

Công thức P/E = Giá cổ phiếu ÷ EPS cho bạn biết bạn đang trả bao nhiêu tiền cho mỗi đơn vị lợi nhuận. P/E cao (>25) nghĩa là cổ phiếu đắt đỏ, nhà đầu tư kỳ vọng cao về tăng trưởng tương lai. P/E thấp (<12) có thể là cơ hội vàng, hoặc dấu hiệu thị trường không tin tưởng vào doanh nghiệp.

Lưu ý: Mỗi ngành kinh doanh có mức P/E khác nhau. Công nghệ thường có P/E cao, ngành tiêu dùng lại thấp hơn. Bạn cần so sánh trong cùng ngành mới có ý nghĩa.

Chiến lược mua lại cổ phiếu: Cách doanh nghiệp “kéo lợi nhuận lên”

Một số doanh nghiệp mua lại cổ phiếu đang phát hành trên thị trường rồi hủy. Tại sao? Vì việc này giảm số lượng cổ phiếu lưu hành, từ đó EPS tự động tăng dù lợi nhuận không đổi.

Ví dụ: Năm 2018, công ty AAA có lợi nhuận 40 USD, 40 cổ phiếu lưu hành, EPS = 1 USD, giá cổ phiếu ~40 USD. Năm 2019, lợi nhuận vẫn 40 USD nhưng công ty mua lại 20 cổ phiếu, chỉ còn 20 cổ phiếu lưu hành. Bây giờ EPS = 40÷20 = 2 USD, giá cổ phiếu có thể nhảy lên 80 USD.

Đây là chiến lược hợp pháp nhưng nhà đầu tư cần cảnh báo: Mua lại cổ phiếu chỉ tốt nếu doanh nghiệp thực sự có dòng tiền dôi dư, không phải vay nợ để mua lại.

Ba bẫy khi sử dụng công thức tính EPS

Bẫy thứ nhất: Tin tưởng EPS trong 1-2 năm EPS tăng trong 1-2 năm chưa chứng tỏ gì. Một doanh nghiệp có thể bán tài sản để boost lợi nhuận, nhưng hoạt động kinh doanh chính đang thua lỗ. Bạn cần xem 3-5 năm để thấy xu hướng thực sự.

Bẫy thứ hai: Quên kiểm tra dòng tiền (Cash flow) Netflix là trường hợp cảnh báo. EPS tăng liên tục nhiều năm, nhưng công ty đốt tiền để tạo nội dung, nợ ngày càng nhiều. Lợi nhuận kế toán tăng nhưng tiền mặt cạn kiệt. Khi dòng tiền âm, cổ phiếu trở thành bom nổ chậm.

Bẫy thứ ba: Không kết hợp nhiều chỉ số Sử dụng EPS độc lập rất nguy hiểm. Kết hợp với: doanh thu tăng ổn định, cổ tức ổn định hoặc tăng, P/E hợp lý, dòng tiền dương tính, có chiến lược mua lại thông minh. Càng nhiều điều kiện thuận lợi, xác suất chọn được cổ phiếu tốt càng cao.

Kết luận: Từ lý thuyết tới hành động

Không có công thức tính EPS nào đơn giản mà lại hoàn hảo. Bí quyết là kết hợp EPS, doanh thu, cổ tức, P/E, dòng tiền và chính sách mua lại để có bức tranh toàn cảnh. Nhà đầu tư chuyên nghiệp luôn xem xét doanh nghiệp từ nhiều góc độ, chứ không bao giờ tin một chỉ số đơn lẻ. Hãy bắt đầu học cách đọc báo cáo tài chính hàng quý, theo dõi xu hướng dài hạn, và đặc biệt là luôn hỏi: “Công ty kiếm tiền từ đâu thực sự?”