Hướng dẫn sử dụng chỉ số EPS để lựa chọn cổ phiếu công ty tiềm năng

Tại sao nhà đầu tư phải hiểu về chỉ số EPS trong chứng khoán là gì?

Khi bước vào thị trường chứng khoán, câu hỏi đầu tiên mà mỗi nhà đầu tư đặt ra là: “Cổ phiếu nào đáng giá để mua?” Để trả lời câu hỏi này, bạn cần nắm vững một chỉ báo tài chính cơ bản: chỉ số EPS (Earnings Per Share - Thu nhập trên mỗi cổ phiếu). Chỉ số này là công cụ đánh giá hiệu suất kinh doanh của doanh nghiệp và giúp bạn dự báo xu hướng giá cổ phiếu trong tương lai.

Chỉ số EPS phản ánh khả năng tạo lợi nhuận của mỗi cổ phiếu bạn sở hữu. Nó được tính bằng cách lấy lợi nhuận thuần (sau khi trừ đi cổ tức ưu đãi) chia cho tổng số lượng cổ phiếu đang lưu hành trên thị trường. Công thức cụ thể là:

EPS = (Lợi nhuận ròng - Cổ tức ưu đãi) / Số lượng cổ phiếu đang lưu hành

Hay nói cách khác, EPS giúp bạn biết được doanh nghiệp kiếm được bao nhiêu tiền cho mỗi cổ phiếu của bạn.

Làm thế nào để hiểu rõ hơn về chỉ số EPS?

Hãy xem một ví dụ cụ thể: Công ty B có lợi nhuận thuần là 1000 USD vào năm 2020, với 1000 cổ phiếu đang phát hành. Chỉ số EPS lúc đó là 1000 ÷ 1000 = 1 USD/cổ phiếu.

Sang năm 2021, doanh nghiệp tăng lợi nhuận lên 1500 USD, nhưng số lượng cổ phiếu không thay đổi (vẫn 1000 cổ phiếu). Lúc này EPS = 1500 ÷ 1000 = 1,5 USD/cổ phiếu.

Chỉ số EPS đã tăng 50% trong một năm - đây là dấu hiệu tích cực cho thấy doanh nghiệp đang phát triển mạnh mẽ. Thông thường, khi EPS tăng liên tục, thị trường sẽ kỳ vọng giá cổ phiếu sẽ tăng theo trong dài hạn.

Tuy nhiên, có một điều quan trọng cần lưu ý: EPS tăng trong ngắn hạn (dưới 1 năm) không nhất thiết có nghĩa giá cổ phiếu sẽ tăng. Bởi vì giá cổ phiếu ngắn hạn chủ yếu chịu ảnh hưởng từ tâm lý thị trường và dòng tiền, chứ không hoàn toàn dựa vào số liệu tài chính. Khi thị trường lạc quan, tiền sẽ chảy vào chứng khoán, giá cổ phiếu tăng. Khi thị trường bi quan, nhà đầu tư tránh xa các tài sản rủi ro, gây suy giảm thị trường trong 6-12 tháng.

Các yếu tố kèm theo EPS giúp bạn đưa ra quyết định đầu tư tốt hơn

Chỉ dựa vào EPS thôi là không đủ. Để chọn được cổ phiếu tiềm năng, nhà đầu tư cần kết hợp EPS với nhiều chỉ báo khác:

Doanh thu (Revenue) - Chỉ báo này cho biết tổng thu nhập của doanh nghiệp. Công thức liên hệ là:

Lợi nhuận sau thuế = Tổng doanh thu - Tổng chi phí - Thuế TNDN

Thông thường, doanh thu tăng → lợi nhuận sau thuế tăng → EPS tăng → giá cổ phiếu tăng.

Tuy nhiên, bạn phải cảnh báo với một trường hợp: nếu doanh nghiệp có những tài sản như đất đai, xưởng sản xuất, văn phòng, thì chỉ doanh thu không đủ để phán đoán. Vì một công ty có thể bán tài sản để tạo lợi nhuận tạm thời, nhưng hoạt động kinh doanh chính lại suy thoái. Vì vậy, cần phân tích sâu hơn để biết doanh nghiệp kiếm tiền từ đâu.

Cổ tức (Dividend) - Đây là phần lợi nhuận mà doanh nghiệp chia cho cổ đông. Cổ tức ổn định và có xu hướng tăng là tín hiệu tốt, cho thấy doanh nghiệp hoạt động bền vững. Thị trường thường đánh giá sức khỏe tài chính của công ty thông qua việc phát hay không phát cổ tức. Nếu một doanh nghiệp có lãi nhưng không chia cổ tức, điều đó cần phải được giải thích.

Tỷ lệ P/E (Price-to-Earnings Ratio) - Đây là tỷ số giữa giá cổ phiếu hiện tại và EPS. Công thức: P/E = Giá cổ phiếu ÷ EPS

Nếu P/E > 25, cổ phiếu được coi là đắt giá (định giá cao). Nếu P/E < 12, cổ phiếu được coi là rẻ (định giá thấp). P/E giống như một “thước đo thời gian hoàn vốn” - nó cho bạn biết bao lâu bạn mới lấy lại vốn ban đầu dựa trên lợi nhuận hiện tại.

Chính sách mua lại cổ phần (Share Repurchase) - Đây là chiến lược giúp doanh nghiệp tăng EPS mà không cần tăng lợi nhuận. Cách hoạt động: doanh nghiệp mua lại một phần cổ phiếu đang phát hành trên thị trường, từ đó giảm tổng số cổ phiếu lưu hành.

Ví dụ: Năm 2018, công ty CCC có lợi nhuận 40 USD và 40 cổ phiếu phát hành. EPS = 40 ÷ 40 = 1 USD. Giá cổ phiếu khoảng 40 USD.

Năm 2019-2020, lợi nhuận giảm còn 20 USD, nhưng công ty quyết định mua lại 20 cổ phiếu. Lúc này, EPS = 40 ÷ 20 = 2 USD. Giá cổ phiếu có thể tăng lên 80 USD - gấp đôi.

Trong trường hợp này, lợi nhuận tổng thể không thay đổi, nhưng EPS tăng do số lượng cổ phiếu lưu hành giảm. Đây là lý do tại sao nhà đầu tư cần chú ý đến chính sách mua lại cổ phần của công ty.

Những cảnh báo khi sử dụng chỉ số EPS

Không đánh giá EPS chỉ trong 1-2 năm - EPS phản ánh tình trạng hiện tại của doanh nghiệp, nhưng không nói lên doanh nghiệp kiếm tiền bằng cách nào. Ví dụ, một công ty có thể bán tài sản (đất, xưởng sản xuất) để tạo lợi nhuận tạm thời, khiến EPS tăng trên giấy, nhưng hoạt động kinh doanh chính lại suy thoái. Để có quyết định đầu tư an toàn, bạn nên xem xét EPS qua ít nhất 5 năm.

EPS tăng không phải lúc nào cũng tốt - Cần đánh giá dòng tiền (Cash flow) của doanh nghiệp. Netflix là ví dụ điển hình: EPS của công ty này tăng liên tục trong nhiều năm, nhưng dòng tiền thiếu hụt, nợ ngày càng tăng. Nói cách khác, công ty có thể báo cáo lợi nhuận cao trên giấy, nhưng thực tế vẫn phải vay nợ để hoạt động. Đây là dấu hiệu nguy hiểm cho nhà đầu tư.

Kết hợp nhiều chỉ báo để tăng tỷ lệ thành công - Càng sử dụng nhiều chỉ báo và phương pháp phân tích, tỷ lệ đạt lợi nhuận càng cao. Công thức chọn cổ phiếu tiềm năng bao gồm:

• EPS cao và ổn định
• Hoạt động kinh doanh ổn định
• Cổ tức ổn định, có xu hướng tăng
• Tỷ lệ P/E thấp
• Công ty có chính sách mua lại cổ phần

Kết luận

Chỉ số EPS trong chứng khoán là công cụ cơ bản nhưng mạnh mẽ để đánh giá chất lượng cổ phiếu. Tuy nhiên, nó không phải là yếu tố duy nhất quyết định thành công của bạn. Nhà đầu tư thông minh sẽ kết hợp EPS với doanh thu, cổ tức, P/E, dòng tiền và các chỉ báo khác để xây dựng danh mục đầu tư vững chắc. Hãy nhớ rằng, đầu tư chứng khoán là cuộc chạy dài, không phải cuộc chạy nước rút, vì vậy tập trung vào những doanh nghiệp có EPS tăng trưởng ổn định trong dài hạn sẽ mang lại kết quả tốt hơn.