Chiến lược chọn lọc cổ phiếu tăng trưởng: Những nguyên tắc vàng khi sử dụng chỉ số EPS

Tại sao nhà đầu tư cần hiểu rõ eps là gì?

Trong thị trường chứng khoán, có rất nhiều chỉ báo để đánh giá tiềm năng tăng trưởng của một cổ phiếu. Tuy nhiên, nếu bạn muốn xây dựng danh mục đầu tư bền vững trên dài hạn, việc nắm vững eps là gì và cách áp dụng nó vào quy trình phân tích là yếu tố then chốt. EPS không chỉ đơn thuần là một con số, nó là cầu nối giúp bạn hiểu được khả năng sinh lợi thực sự của mỗi doanh nghiệp.

EPS (Lợi nhuận trên mỗi cổ phiếu) được định nghĩa như thế nào?

Eps là gì? Đây là chỉ số đo lường lợi nhuận ròng mà doanh nghiệp tạo ra cho mỗi cổ phiếu đang lưu hành trên thị trường. Công thức tính toán EPS khá đơn giản:

EPS = (Thu nhập ròng - Cổ tức ưu đãi) ÷ Số lượng cổ phiếu đang lưu động

Hoặc có thể viết lại:

EPS = Lợi nhuận sau thuế ÷ Tổng cổ phiếu phát hành

Trong đó, lợi nhuận sau thuế được tính bằng: Tổng doanh thu - Tổng chi phí hoạt động - Thuế TNDN

Chỉ số này giúp các nhà đầu tư nhanh chóng đánh giá hiệu suất kinh doanh của công ty. Nếu EPS tăng, điều đó thường báo hiệu doanh nghiệp đang hoạt động hiệu quả hơn.

Minh họa thực tế về cách tính EPS

Hãy xem xét tình huống của công ty B qua hai năm liên tiếp:

Năm 2020: Lợi nhuận ròng là $1.000, số cổ phiếu phát hành là 1.000 cổ phiếu

• EPS = $1.000 ÷ 1.000 = $1/cổ phiếu

Năm 2021: Lợi nhuận ròng tăng lên $1.500, số cổ phiếu vẫn giữ ở 1.000 cổ phiếu

• EPS = $1.500 ÷ 1.000 = $1,5/cổ phiếu

Như vậy, chỉ số EPS đã tăng 50% (từ $1 lên $1,5). Điều này phản ánh rằng doanh nghiệp đang tăng trưởng, khả năng sinh lợi nhuận được cải thiện đáng kể. Theo logic thị trường, giá cổ phiếu thường sẽ được kỳ vọng tăng trong giai đoạn dài hạn.

Tuy nhiên, điều quan trọng là EPS tăng không luôn đồng nghĩa với giá cổ phiếu sẽ tăng ngay lập tức. Lý do là vì giá cổ phiếu trong ngắn hạn (dưới 1 năm) chịu ảnh hưởng mạnh mẽ từ tâm lý thị trường, xu hướng dòng vốn toàn cầu, và các yếu tố vĩ mô khác.

Yếu tố nào quyết định giá cổ phiếu: Tâm lý thị trường vs. Dữ liệu cơ bản

Giá cổ phiếu được tác động bởi hai lực chính:

Khi thị trường có tâm lý lạc quan, dòng vốn sẽ chảy vào các lĩnh vực đầu tư như chứng khoán, bất động sản, ngoại hối… làm thị trường sôi động. Ngược lại, khi thị trường bi quan, các nhà đầu tư sẽ rút lui khỏi những khoản đầu tư rủi ro cao, dẫn tới suy giảm thị trường trong 6 tháng đến 1 năm.

Năm nguyên tắc chọn cổ phiếu tiềm năng bằng chỉ số EPS

Không phải cứ EPS tăng là cổ phiếu sẽ là lựa chọn đầu tư tốt. Để tăng xác suất đạt lợi nhuận, bạn cần kết hợp nhiều tiêu chí:

1. Chỉ số EPS phải cao và có xu hướng tăng

Điều này cho thấy doanh nghiệp đang sinh lợi nhuận và mở rộng lợi nhuận đó qua thời gian.

2. Hoạt động kinh doanh phải ổn định

Doanh thu không nhất thiết phải tăng nhanh, nhưng phải có tính nhất quán. Doanh nghiệp không nên có năm tốt, năm kém xen kẽ nhau.

3. Tỷ lệ cổ tức (Dividend) phải ổn định hoặc có xu hướng tăng

Khi doanh nghiệp chia cổ tức, đó là tín hiệu rằng công ty có lợi nhuận thực sự, không chỉ “trên giấy”. Hơn nữa, nhà đầu tư sẽ nhận được lợi nhuận hàng năm từ cổ tức.

4. Hệ số P/E phải ở mức hợp lý

Tỷ lệ P/E = Giá cổ phiếu ÷ EPS. Đây là chỉ báo cho thấy nhà đầu tư cần bao nhiêu năm để hoàn vốn khoản đầu tư của mình.

• P/E < 12: Cổ phiếu đang bị định giá quá thấp (cơ hội mua vào)
• P/E > 25: Cổ phiếu đang bị định giá quá cao (cần cẩn thận)

Tuy nhiên, mỗi ngành công nghiệp có đặc thù riêng, nên cần so sánh P/E của cổ phiếu với mức trung bình của ngành.

5. Doanh nghiệp nên có chính sách mua lại cổ phần

Mua lại cổ phần là gì? Đó là hành động doanh nghiệp chi tiền để mua lại cổ phiếu của chính mình đang lưu hành trên thị trường, từ đó giảm số lượng cổ phiếu phát hành.

Lợi ích: Khi số lượng cổ phiếu giảm nhưng lợi nhuận ròng không đổi (hoặc tăng), EPS sẽ tăng, làm tăng giá trị cho các cổ đông còn lại.

Ví dụ: Doanh nghiệp C năm 2018 có lợi nhuận sau thuế $40 triệu, số cổ phiếu lưu hành 40 triệu cổ phiếu. EPS = $1, giá cổ phiếu khoảng $40.

Vào năm 2019-2020, lợi nhuận sau thuế vẫn là $40 triệu, nhưng công ty mua lại 20 triệu cổ phiếu. Lúc này EPS = $40 triệu ÷ 20 triệu = $2. Giá cổ phiếu có thể tăng lên $80 (gấp đôi).

Mối liên hệ giữa EPS và doanh thu: Dây chuyền tăng trưởng

Để hiểu rõ khả năng sinh lợi của doanh nghiệp, eps là gì chỉ là bước đầu. Bạn cần theo dõi doanh thu (Revenue) hàng kỳ.

Thông thường, doanh thu càng lớn, lợi nhuận sau thuế càng lớn, dẫn tới EPS tăng, rồi giá cổ phiếu tăng theo.

Chuỗi tác động: Doanh thu ↑ → Lợi nhuận sau thuế ↑ → EPS ↑ → Giá cổ phiếu ↑

Tuy nhiên, cần phân biệt rõ ràng: doanh nghiệp kiếm lợi nhuận từ hoạt động kinh doanh thực tế hay từ việc bán tài sản (đất, xưởng, văn phòng). Trong trường hợp sau, dù EPS tăng, cổ phiếu vẫn không đáng được đầu tư vì doanh nghiệp đang suy thoái.

Mối quan hệ giữa EPS, cổ tức và tình hình tài chính công ty

Cổ tức là phần lợi nhuận được chia cho cổ đông. Thị trường thường sử dụng cổ tức làm “thước đo” tình hình tài chính của công ty:

• Nếu doanh nghiệp hoạt động tốt: Công ty sẽ chia cổ tức cho cổ đông
• Nếu doanh nghiệp gặp khó khăn: Cổ tức sẽ giảm hoặc bị cắt giảm

Doanh nghiệp nào duy trì hoặc tăng cổ tức qua nhiều năm liên tiếp thường là những công ty có nền tảng tài chính vững chắc và quản lý tốt. Điều này tạo niềm tin cho nhà đầu tư trong dài hạn.

Chỉ số P/E: Công cụ đo lường giá trị thực của cổ phiếu

P/E = Giá cổ phiếu ÷ EPS (Lợi nhuận trên mỗi cổ phiếu)

Chỉ số này cho biết bạn cần phải trả bao nhiêu đơn vị tiền tệ để mua được $1 lợi nhuận của công ty.

• P/E cao (> 25): Giá cổ phiếu định giá quá cao, nhà đầu tư kỳ vọng tăng trưởng rất mạnh trong tương lai
• P/E thấp (< 12): Giá cổ phiếu bị định giá thấp, có thể là cơ hội mua vào, hoặc công ty đang gặp vấn đề

Tuy nhiên, mỗi ngành kinh doanh khác nhau, nên P/E “cao” và “thấp” cũng khác nhau. Ví dụ, ngành công nghệ thường có P/E cao hơn ngành năng lượng truyền thống.

Chiến lược mua lại cổ phần: Cách tối ưu hoá EPS

Mua lại cổ phần là một công cụ mà các doanh nghiệp sử dụng để tăng giá trị cổ phiếu mà không cần tăng lợi nhuận quá nhiều. Bằng cách giảm số lượng cổ phiếu lưu hành, EPS sẽ tự động tăng (với điều kiện lợi nhuận ròng không giảm).

Điều này có lợi cho cổ đông hiện tại vì:

• Cổ phiếu của họ trở nên giá trị hơn
• Họ có cơ hội chốt lời hoặc điều chỉnh danh mục đầu tư

Những lưu ý quan trọng khi sử dụng chỉ số EPS

Không đánh giá dựa trên 1-2 năm dữ liệu

EPS là chỉ báo hữu ích ngắn hạn, nhưng eps là gì thực chất nếu không xem xét trong bối cảnh dài hạn? Một doanh nghiệp có thể tăng EPS tạm thời bằng cách bán tài sản hoặc giảm chi phí quản lý, nhưng điều này không phản ánh sức khỏe thực sự của công ty.

Ví dụ: Một công ty hoạt động thua lỗ, nhưng bán đi nhà xưởng hoặc đất đai, sẽ tạo ra lợi nhuận “ảo”. EPS có thể tăng, nhưng doanh nghiệp thực tế đang suy thoái. Nhà đầu tư thấu hiểu điều này sẽ tránh xa cổ phiếu như vậy.

EPS tăng ≠ Dòng tiền tích cực

Một bẫy phổ biến: EPS tăng nhưng dòng tiền (Cash flow) lại âm.

Ví dụ điển hình là Netflix. Chỉ số EPS của Netflix đã tăng liên tục trong nhiều năm, tạo ra hình ảnh của một công ty vô cùng lợi nhuận. Tuy nhiên, Netflix đang phải đối mặt với một vấn đề lớn: dòng tiền thiếu hụt, nợ ngày càng tăng. Nói cách khác, mặc dù “có lãi trên giấy”, nhưng công ty không có tiền thực sự để quản lý hoạt động.

Bài học: Luôn kiểm tra dòng tiền hoạt động (Operating Cash Flow) bên cạnh EPS. Dòng tiền tích cực là dấu hiệu thực sự của sức khỏe tài chính.

Kết luận

Hiểu rõ eps là gì và cách sử dụng nó là một kỹ năng quan trọng cho bất kỳ nhà đầu tư nào muốn tạo ra lợi nhuận ổn định trên thị trường chứng khoán. Tuy nhiên, đừng quá phụ thuộc vào một chỉ báo duy nhất. Kết hợp EPS với doanh thu, cổ tức, P/E, dòng tiền, và xu hướng dài hạn của doanh nghiệp sẽ giúp bạn đưa ra những quyết định đầu tư thông minh hơn.

Hãy nhớ rằng: Số liệu tốt hôm nay không đảm bảo lợi nhuận ngày mai. Phân tích kỹ lưỡng, lập kế hoạch bài bản, và kiên nhẫn chờ đợi kết quả dài hạn là chìa khóa của thành công trong đầu tư chứng khoán.