Hợp Đồng Tương Lai Là Công Cụ Đầu Tư Gì? Hướng Dẫn Chi Tiết Cho Nhà Đầu Tư

Mặc dù hợp đồng tương lai đã tồn tại từ lâu trên các thị trường quốc tế, nhưng đối với giới đầu tư Việt Nam, đây vẫn còn là một lĩnh vực tương đối mới mẻ và đầy tiềm năng. Kể từ năm 2018, khi Sở giao dịch chứng khoán Việt Nam chính thức cho phép niêm yết hợp đồng tương lai chỉ số VN30, lượng nhà đầu tư tham gia vào loại công cụ này đã tăng lên đáng kể. Tuy nhiên, vẫn còn rất nhiều nhà đầu tư chưa hiểu rõ về cơ chế hoạt động, rủi ro tiềm ẩn, và cách thức quản lý vị thế trong hợp đồng tương lai.

Bài viết này sẽ cung cấp cho bạn cái nhìn toàn diện về hợp đồng tương lai - từ khái niệm cơ bản, đặc điểm giao dịch, cho đến cách so sánh với các công cụ phái sinh khác như CFD.

Đặc Điểm Nổi Bật Của Hợp Đồng Tương Lai Trên Thị Trường Phái Sinh

Trước khi tìm hiểu cách giao dịch, nhà đầu tư cần nắm được những đặc tính chính của hợp đồng tương lai:

◆ Tính Chuẩn Hóa Cao: Mỗi hợp đồng tương lai được thiết lập với các thông số cố định - loại tài sản giao dịch, khối lượng, giá thoả thuận, và ngày đáo hạn. Điều này đảm bảo tính minh bạch và dễ quản lý cho tất cả các bên tham gia.

◆ Sự Bảo Lãnh Của Cơ Quan Chức Năng: Hợp đồng tương lai được niêm yết và được các sở giao dịch chứng khoán phái sinh bảo lãnh, giảm thiểu rủi ro mất thanh khoản và đảm bảo thực hiện giá trị hợp đồng.

◆ Cơ Chế Bù Trừ Hàng Ngày và Yêu Cầu Ký Quỹ: Để bảo vệ quyền lợi của cả hai bên, nhà đầu tư phải ký quỹ một khoản tiền nhất định. Hàng ngày, lãi lỗ sẽ được tính toán dựa trên giá thị trường so với giá giao dịch hợp đồng. Nếu lỗ vượt quá mức ký quỹ, nhà đầu tư sẽ bị yêu cầu bổ sung tiền vào tài khoản.

◆ Đòn Bẩy Tài Chính Mạnh Mẽ: Đây là một trong những điểm hấp dẫn nhất của hợp đồng tương lai. Bạn chỉ cần trả một phần nhỏ giá trị hợp đồng (ký quỹ) để có thể giao dịch toàn bộ giá trị. Kết quả là lợi nhuận có thể cao gấp 4-5 lần so với mức biến động thực tế của giá tài sản.

Hợp Đồng Tương Lai: Từ Phòng Ngừa Rủi Ro Đến Công Cụ Đầu Cơ

Nguồn Gốc và Mục Đích Ban Đầu

Hợp đồng tương lai xuất phát từ nhu cầu của các thương nhân trong việc quản lý rủi ro giá cả. Chẳng hạn, các hãng hàng không cần mua dầu nhiên liệu liên tục, nhưng giá dầu luôn biến động không có quy luật. Để tránh bị tổn thất do giá tăng đột ngột, họ sẽ ký hợp đồng tương lai với nhà cung cấp, thoả thuận giá mua vào tại một mốc thời gian trong tương lai.

Sự Mở Rộng Sang Các Loại Tài Sản Khác

Ngày nay, hợp đồng tương lai không còn giới hạn ở hàng hoá như dầu thô, gạo hay hoa quả. Với nhu cầu quản lý rủi ro ngày càng gia tăng từ các nhà đầu tư cổ phiếu, hợp đồng tương lai đã được mở rộng sang lĩnh vực chứng khoán, tiền điện tử, vàng, và nhiều tài sản khác.

Cơ Chế Giao Dịch: Vị Thế Long và Short

Hai Vị Thế Cơ Bản

Hợp đồng tương lai hoạt động dựa trên hai vị thế chính:

Mua (Long): Bạn thoả thuận mua vào tài sản khi hợp đồng đáo hạn. Bạn lợi nhuận khi giá tăng.

Bán Khống (Short): Bạn thoả thuận bán ra tài sản khi hợp đồng đáo hạn. Bạn lợi nhuận khi giá giảm.

Ví Dụ Thực Tế: Giao Dịch Brent Oil

Giả sử bạn giao dịch hợp đồng tương lai Brent oil (UKOIL) với các thông số sau:

• Khối lượng: 1000 Barrel
• Ngày đáo hạn: 31/10/2020
• Giá thoả thuận: $43/Barrel

Kịch Bản 1 - Vị Thế Long (Dự Đoán Giá Tăng): Bạn dự báo giá dầu sẽ tăng vào cuối tháng 10, nên mở vị thế Long. Vào ngày 20/10/2020, giá Brent oil tăng lên $44. Bạn quyết định đóng vị thế ngay và thu lại $44,000 (so với $43,000 ban đầu), lãi $1,000.

Kịch Bản 2 - Vị Thế Short (Dự Đoán Giá Giảm): Bạn dự báo giá dầu sẽ giảm, nên mở vị thế Short để bán 1000 barrel. Vào ngày 20/10/2020, giá dầu giảm xuống $42. Bạn mua lại hợp đồng với giá $42,000 (thay vì $43,000), lãi $1,000.

Những Rủi Ro Tiềm Ẩn Khi Giao Dịch Hợp Đồng Tương Lai

Rủi Ro Từ Đòn Bẩy Tài Chính

Mặc dù đòn bẩy có thể nhân lên lợi nhuận, nó cũng phóng đại tổn thất một cách đáng kể. Ví dụ, nếu sử dụng đòn bẩy 1:10, chỉ cần giá biến động 5% theo hướng ngược lại dự đoán của bạn, bạn sẽ mất 50% số vốn ký quỹ ban đầu.

Rủi Ro Từ Bù Trừ Hàng Ngày

Lãi lỗ được tính toán và thanh toán hàng ngày. Nếu giá tài sản biến động mạnh trong một ngày theo hướng bất lợi, tài khoản của bạn sẽ ghi nhận lỗ ngay lập tức. Nếu không đủ tiền ký quỹ, bạn phải nộp thêm để duy trì vị thế hoặc sẽ bị chấm dứt hợp đồng.

Rủi Ro Đầu Cơ Cao

Hợp đồng tương lai không tạo ra giá trị thực trong nền kinh tế (không tăng sản xuất hay cung cầu thực). Tính dễ dàng mở/đóng vị thế khiến nó trở thành công cụ đầu cơ mạnh với biến động giá rất nhanh.

So Sánh Hợp Đồng Tương Lai Với CFD

CFD (Contract for Difference) cũng là công cụ phái sinh, nhưng có những khác biệt quan trọng so với hợp đồng tương lai:

Lựa Chọn Công Cụ Phù Hợp:

• CFD thích hợp cho nhà đầu tư có tâm lý rủi ro cao, vốn nhỏ, muốn giao dịch ngắn hạn.
• Hợp đồng tương lai phù hợp với nhà đầu tư lớn, có ý định quản lý rủi ro dài hạn, hoặc thực sự muốn trao đổi tài sản.

Kết Luận

Hợp đồng tương lai là công cụ phái sinh có giá trị lớn, có thể vừa dùng để phòng ngừa rủi ro biến động giá cho các nhà đầu tư hàng hoá hay cổ phiếu quy mô lớn, vừa là công cụ đầu cơ cho các nhà đầu tư ngắn hạn. Với những đặc điểm về tính chuẩn hoá, bảo lãnh từ cơ quan chức năng, và cơ chế bù trừ hàng ngày, hợp đồng tương lai mang lại mức độ an toàn và minh bạch cao hơn so với nhiều công cụ phái sinh khác.

Để thành công trong giao dịch hợp đồng tương lai, nhà đầu tư cần hiểu rõ cơ chế hoạt động, quản lý rủi ro một cách thận trọng, và chỉ sử dụng đòn bẩy ở mức độ chịu đựng được. Hy vọng những thông tin trong bài viết này sẽ giúp bạn có cơ sở lựa chọn công cụ đầu tư phù hợp với mục tiêu và khả năng tài chính của mình.