Tìm Hiểu Về Giao Dịch Phái Sinh: Từ Hợp Đồng Tương Lai Đến Ứng Dụng Thực Tế

2025-12-26 10:54:45

Hợp Đồng Tương Lai: Công Cụ Quản Lý Rủi Ro Hay Phương Tiện Đầu Cơ?

Mặc dù hợp đồng tương lai đã tồn tại lâu đời trên thị trường toàn cầu, nhưng tại Việt Nam, nó vẫn còn tương đối mới mẻ đối với cộng đồng nhà đầu tư. Kể từ năm 2018 khi Sở Giao Dịch Chứng Khoán Việt Nam cho phép giao dịch hợp đồng tương lai chỉ số VN30, công cụ tài chính này đã dần được công nhân rộng hơn. Tuy nhiên, do sự hiểu biết hạn chế về cơ chế hoạt động và những rủi ro liên quan, số lượng nhà đầu tư tham gia vẫn chưa đạt mức kỳ vọng.

Nguồn Gốc Và Ý Nghĩa Của Hợp Đồng Tương Lai

Hợp đồng tương lai xuất phát từ nhu cầu thực tế của các thương nhân trong việc ổn định giá cả hàng hóa như dầu thô, gạo hay các sản phẩm nông sản. Bản chất của công cụ này là giúp các bên tham gia giảm thiểu sự biến động giá không lường trước được.

Một minh họa điển hình về ví dụ hợp đồng tương lai trong thực tế: các hãng hàng không thường xuyên phải nhập khẩu dầu nhiên liệu với giá luôn dao động. Để bảo vệ bản thân khỏi rủi ro tăng giá đột ngột, các hãng này thường ký kết hợp đồng tương lai với nhà cung cấp, khóa giá tại mức hiện tại nhằm dự đoán chi phí tương lai một cách chính xác hơn.

Cơ Chế Giao Dịch Cơ Bản

Giao dịch hợp đồng tương lai vận hành trên hai vị thế chính:

Mua (Long): Bạn cam kết sẽ mua tài sản tại ngày hợp đồng đáo hạn với giá đã thỏa thuận trước.

Bán khống (Short): Bạn cam kết sẽ bán tài sản tại ngày hợp đồng đáo hạn với mức giá đã xác định.

Hãy cùng phân tích một ví dụ hợp đồng tương lai cụ thể:

Tài sản: Brent oil (UKOIL)
Ngày đáo hạn: 31/10/2020
Khối lượng: 1000 Barrel
Giá thoả thuận: $43/Barrel

Nếu bạn dự kiến giá dầu sẽ tăng vào cuối tháng 10, bạn mở vị thế Long mua 1000 Barrel ở mức $43. Trong khoảng thời gian trước đáo hạn, nếu thực tế giá UKOIL đã tăng theo dự báo, bạn hoàn toàn có thể đóng vị thế sớm để lấy lợi nhuận. Chẳng hạn vào ngày 20/10/2020, nếu Brent oil tăng lên $44, bạn bán hợp đồng sẽ nhận được $44,000 thay vì $43,000 ban đầu - tức là lãi $1,000.

Tương tự, với chiến lược bán khống, nếu bạn dự đoán giá dầu sẽ giảm và ngày 20/10/2020 giá thực sự xuống $42, bạn mua lại hợp đồng với giá thấp hơn. Thay vì phải trả $43,000, bạn chỉ cần trả $42,000 - lãi được $1,000.

Đặc Trưng Của Thị Trường Phái Sinh Ngày Nay

Ngày nay, hợp đồng tương lai không còn chỉ giới hạn ở giao dịch hàng hóa. Với nhu cầu quản lý rủi ro gia tăng từ nhà đầu tư chứng khoán, công cụ này đã được mở rộng cho gần như mọi loại tài sản: cổ phiếu, tiền điện tử, vàng, dầu thô, v.v.

Tính chuẩn hóa: Mỗi hợp đồng tương lai được quy định rõ về loại tài sản, khối lượng, mức giá và ngày đáo hạn, đảm bảo tính nhất quán trên toàn thị trường.

Sự niêm yết và bảo lãnh: Các hợp đồng được niêm yết chính thức bởi Sở Giao Dịch Chứng Khoán Phái Sinh, giúp bảo vệ quyền lợi các bên tham gia.

Hệ thống bù trừ và ký quỹ: Để đảm bảo cả hai bên hoàn thành nghĩa vụ, hệ thống yêu cầu ký quỹ ban đầu. Lãi lỗ được tính toán hàng ngày dựa trên chênh lệch giữa giá thị trường và giá giao dịch. Nếu lỗ quá lớn, nhà đầu tư sẽ bị yêu cầu ký quỹ bổ sung, từ đó kiểm soát rủi ro thanh khoản.

Đòn bẩy tài chính: Một trong những đặc điểm hấp dẫn nhất là bạn chỉ cần ký quỹ một phần nhỏ so với toàn bộ giá trị hợp đồng. Điều này cho phép bạn kiểm soát tài sản lớn hơn với vốn nhỏ hơn, có thể nhân lợi nhuận từ 4-5 lần so với mức biến động thực tế.

Những Rủi Ro Bạn Cần Biết

Tác động kép của đòn bẩy: Nếu đòn bẩy giúp bạn sinh lợi nhuận cao khi dự đoán đúng, nó cũng phóng đại tổn thất khi sai. Với tỷ lệ 1:10, chỉ cần giá dao động 5% theo chiều ngược lại dự báo, bạn đã mất nửa vốn ký quỹ ban đầu.

Thanh toán lãi lỗ hàng ngày: Tài khoản của bạn được cập nhật lãi lỗ mỗi ngày. Nếu một ngày giá biến động mạnh theo hướng bất lợi, bạn sẽ ghi nhận tổn thất ngay lập tức và có thể phải nộp thêm ký quỹ để duy trì vị thế.

Tính chất đầu cơ: Hợp đồng tương lai là công cụ không tạo ra giá trị thực sự mà chỉ khai thác biến động giá. Tính thanh khoản cao và khả năng đóng mở vị thế dễ dàng khiến nó trở thành công cụ yêu thích của nhà đầu cơ ngắn hạn.

So Sánh Hợp Đồng Tương Lai Với CFD

CFD (Contracts for Difference) cũng là công cụ phái sinh, kết hợp đặc điểm của hợp đồng tương lai và giao dịch trực tiếp. Cả hai đều cho phép bạn giao dịch trên biến động giá của nhiều loại tài sản mà không cần sở hữu thực tế.

Tiêu Chí	CFD	Hợp Đồng Tương Lai
Nơi giao dịch	Thị trường OTC (Qua đường)	Thị trường chính thức quy định
Mức đòn bẩy	Cao	Cao
Ngày đáo hạn	Không có	Có quy định
Quy mô hợp đồng	Từ nhỏ đến lớn	Lớn, yêu cầu vốn cao hơn
Loại phí	Phí duy trì vị thế qua đêm, Bid-ask spread	Phí môi giới, phí quản lý
Ưu điểm	Linh hoạt về thời gian, phù hợp vốn nhỏ	Được bảo lãnh chính thức, phù hợp giao dịch thương mại quy mô lớn
Nhược điểm	Rủi ro cao do đầu cơ mạnh, yêu cầu theo dõi liên tục	Có thời hạn đáo hạn, vốn ban đầu yêu cầu cao

Lựa Chọn Công Cụ Phù Hợp

CFD phù hợp hơn cho nhà đầu tư mạo hiểm với vốn hạn chế, không có mục đích sở hữu thực tế tài sản.

Hợp đồng tương lai lại là lựa chọn tốt cho các nhà đầu tư lớn có nhu cầu thực sự muốn trao đổi tài sản hoặc muốn phòng ngừa rủi ro giá dài hạn một cách chính thức.

Kết Luận

Hợp đồng tương lai là công cụ phái sinh mạnh mẽ có thể phục vụ cả mục đích quản lý rủi ro lẫn đầu cơ ngắn hạn. Tuy nhiên, để sử dụng hiệu quả và an toàn, nhà đầu tư cần hiểu rõ cơ chế hoạt động, đặc biệt là các rủi ro liên quan đến đòn bẩy và thanh toán hàng ngày. Việc chọn lựa giữa hợp đồng tương lai và các công cụ phái sinh khác như CFD phụ thuộc vào mục tiêu, vốn và mức độ chấp nhận rủi ro của từng nhà đầu tư cụ thể.

Trang này có thể chứa nội dung của bên thứ ba, được cung cấp chỉ nhằm mục đích thông tin (không phải là tuyên bố/bảo đảm) và không được coi là sự chứng thực cho quan điểm của Gate hoặc là lời khuyên về tài chính hoặc chuyên môn. Xem Tuyên bố từ chối trách nhiệm để biết chi tiết.