Hành trình khởi động giao dịch tiền tệ toàn cầu: Từ lý thuyết đến thực hành trong 2025

Ngoại hối là gì? Tìm hiểu thị trường 5.3 nghìn tỷ USD

Thị trường ngoại hối - hay còn gọi là Forex/FX - là sân chơi giao dịch tiền tệ quốc tế phi tập trung lớn nhất thế giới. Mỗi ngày, khối lượng giao dịch trung bình đạt 5,3 nghìn tỷ USD, vượt xa quy mô của thị trường chứng khoán, trái phiếu hay bất động sản.

Nhưng ngoại hối thực chất là gì? Theo định nghĩa rộng, ngoại hối bao gồm nhiều loại tài sản thanh khoản quốc tế như tiền tệ (USD, EUR, AUD), công cụ thanh toán quốc tế (séc, hối phiếu), giấc tờ quốc tế (trái phiếu chính phủ, cổ phiếu), cả tiền mã hóa (Bitcoin, Ethereum) và vàng. Tuy nhiên, khi nói đến giao dịch ngoại hối, người ta thường chỉ các hoạt động mua bán, trao đổi cặp tiền tệ để từ đó hưởng lợi từ chênh lệch tỷ giá.

Không giống như ngân hàng trung ương dùng Forex để ổn định nền kinh tế quốc gia, những nhà đầu tư cá nhân tham gia thị trường có mục tiêu rõ ràng: khai thác những biến động tỷ giá để tạo lợi nhuận. Đây chính là lý do Forex trở thành kênh đầu tư hút dẫn hàng chục nghìn người trong những năm gần đây.

Hàng hóa giao dịch trên sàn Forex là gì?

Hàng hóa chính trên thị trường ngoại hối là tiền. Tiền được giao dịch theo từng cặp, ví dụ EUR/USD, GBP/JPY, hay AUD/CAD. Mỗi cặp tiền tệ có hai thành phần:

Base currency (đồng yết giá): là loại tiền đứng bên trái, đại diện cho giá trị nó so với đồng tiền kia. Nếu EUR/USD = 1.1500, tức 1 EUR đổi được 1.1500 USD.

Quote currency (đồng định giá): là loại tiền đứng bên phải cặp tỉ giá.

Mặc dù hơn 30 loại tiền tệ được giao dịch tích cực, nhưng các cặp tiền tệ chính lại chiếm 85% giá trị thị trường. Những cặp này bao gồm EUR/USD, USD/JPY, GBP/USD, AUD/USD, USD/CHF, NZD/USD và USD/CAD - đại diện cho các nền kinh tế lớn nhất thế giới (Hoa Kỳ, EU, Nhật Bản, Anh, Thụy Sỹ, Canada, Úc, New Zealand).

Ngoài Forex thuần túy, nhiều sàn giao dịch uy tín còn cung cấp các tài sản khác như Chỉ số chứng khoán, hàng hóa (dầu, vàng), và tiền điện tử.

Cơ chế giao dịch ngoại hối hoạt động thế nào?

Đầu tư Forex cơ bản là bạn dự đoán hướng biến động tỷ giá, sau đó đặt lệnh mua hoặc bán để kiếm lợi từ sự chênh lệch. Thị trường Forex là 2 chiều: bạn có thể lợi nhuận từ cả thị trường tăng lẫn giảm.

Ví dụ minh họa: Bạn có 11,500 USD, bạn mua 10,000 Euro với tỷ giá EUR/USD = 1.1500. Hai tuần sau, khi tỷ giá lên 1.2500, bạn bán 10,000 Euro này, nhận lại 12,500 USD. Lợi nhuận của bạn: 1,000 USD.

Nhưng đây chỉ là mặt ngoài. Công cụ tạo nên sức hấp dẫn thực sự của Forex là Leverage (đòn bẩy). Thay vì cần 11,500 USD, bạn có thể chỉ ký quỹ ~60 USD để kiến tạo cùng một giao dịch quy mô lớn, nhờ hỗ trợ đòn bẩy lên tới 200 lần từ các sàn giao dịch. Tất nhiên, đòn bẩy như một thanh kiếm 2 lưỡi - có thể nhân lợi nhuận nhưng cũng nhân tổn thất.

Vì sao lại chọn đầu tư Forex so với các kênh khác?

Phí giao dịch cực thấp: Forex không tính phí quản lý tài sản hay phí môi giới truyền thống. Sàn giao dịch chỉ kiếm từ spread (chênh lệch nhỏ giữa giá mua và bán).

Thị trường hoạt động 24/7 toàn cầu: Khác với chứng khoán hay bất động sản, Forex không có giờ đóng cửa. Bạn có thể giao dịch sáng sớm hay khuya khoác, phù hợp với người muốn kiếm tiền thêm ngoài công việc chính.

Không ai lũng đoạn được: Quy mô thị trường quá khổng lồ và tham gia đông đảo (cá nhân, ngân hàng, chính phủ…) nên không cơ quan nào có thể độc quyền kiểm soát giá cả.

Rào cản gia nhập thấp: Bạn có thể bắt đầu chỉ với vài trăm nghìn đồng tiền ký quỹ, thứ mà chứng khoán hay bất động sản không thể cung cấp.

Những thuật ngữ cốt lõi khi giao dịch ngoại hối

Trước khi vào sân chơi, bạn cần nắm chắc các khái niệm này:

Long: Mua một cặp tiền tệ với kỳ vọng nó sẽ tăng giá, từ đó lợi nhuận từ sự lên giá.

Short: Bán khống một cặp tiền tệ khi tin rằng nó sẽ giảm giá, lợi nhuận từ sự giảm giá.

Leverage: Đòn bẩy, cho phép giao dịch với khối tiền lớn hơn tài khoản thực. Ví dụ: 50:1, 100:1, hay 500:1 tức với 1 USD bạn có thể kiểm soát 50, 100 hay 500 USD.

Margin: Tiền ký quỹ cần thiết để mở giao dịch. Sàn tự động khóa số tiền này để duy trì lệnh.

Pip: Điểm thập phân - đơn vị nhỏ nhất của biến động tỷ giá. EUR/USD từ 1.2000 lên 1.2005 = biến động 5 pip.

Spread: Chênh lệch giữa giá mua (bid) và giá bán (offer), được tính bằng pip. Đây là lợi nhuận của sàn giao dịch.

Lot: Kích thước hợp đồng. Có nhiều loại từ nano (100 đơn vị) → micro (1,000) → mini (10,000) → chuẩn (100,000).

Các loại thị trường giao dịch Forex

Spot Forex Market: Giao dịch hối đoái giao ngay, thực hiện theo tỷ giá thỏa thuận và thanh toán trong vòng 2 ngày làm việc. Đây là sân chơi của ngân hàng và tổ chức tài chính, nhưng tại Việt Nam bị cấm đối với nhà đầu tư lẻ.

Forex CFD (Contract for Difference): Hợp đồng chênh lệch giữa 2 bên về sự thay đổi giá trị tiền tệ mà không cần sở hữu tài sản thực. Đây là hình thức phổ biến tại Việt Nam (99% sàn Forex), không bị cấm nhưng bạn nên chọn sàn được cấp phép bởi cơ quan quốc tế như ASIC, FCA, CySEC để đảm bảo an toàn.

Currency Futures: Hợp đồng tương lai để trao đổi 2 loại tiền vào ngày cụ thể trong tương lai với mức giá được ấn định trước. Không phổ biến tại Việt Nam.

Currency Options / FX Options: Công cụ cho phép đoán giá tăng hay giảm so với mức giá cố định ở thời điểm kết thúc. Không phổ biến tại Việt Nam.

Currency ETFs: Quỹ giao dịch theo dõi giá trị tương đối của một loại tiền. Cũng không phổ biến tại Việt Nam.

8 bước để bắt đầu hành trình giao dịch Forex của bạn

Bước 1: Lập kế hoạch học tập các khái niệm nền tảng

Để trở thành nhà giao dịch ngoại hối, bạn cần hiểu rõ các thuật ngữ và khái niệm. Những yếu tố như Long, Short, Leverage, Margin, Pip, Spread, Lot không chỉ là từ vựng mà là nền tảng của mọi quyết định giao dịch sau này. Dành thời gian học kỹ những khái niệm này trước khi tiến hành giao dịch thực tế.

Bước 2: Khám phá các phương pháp giao dịch Forex

Có nhiều cách tiếp cận thị trường Forex khác nhau. Bạn có thể lựa chọn Spot Forex (nếu được phép), Forex CFD (phương pháp phổ biến nhất), Futures, Options hay ETFs. Tùy vào mục tiêu, rủi ro chấp nhận được và thời gian của bạn mà lựa chọn phương pháp phù hợp.

Bước 3: Tìm kiếm sàn giao dịch ngoại hối uy tín

Tiêu chí hàng đầu là độ uy tín: sàn phải được cấp phép bởi cơ quan quản lý quốc tế (ASIC, FCA, CySEC…). Ngoài ra, cân nhắc phí giao dịch, hoa hồng, đa dạng sản phẩm, giao diện nền tảng dễ sử dụng và dịch vụ hỗ trợ khách hàng.

Bước 4: Đăng ký tài khoản Forex

Quy trình đơn giản: cung cấp CMND 2 mặt, email, số điện thoại, thông tin tài khoản ngân hàng. Sàn sẽ xác minh danh tính và kích hoạt tài khoản của bạn.

Bước 5: Lựa chọn cặp tiền tệ muốn giao dịch

Sau khi tài khoản sẵn sàng, bạn cần phân tích và chọn cặp tiền tệ. Một số yếu tố để xem xét:

Dự báo kinh tế quốc gia: Nếu kinh tế Hoa Kỳ yếu đi, USD có thể mất giá. Ngược lại, kinh tế mạnh sẽ kéo theo tiền tệ tăng giá.

Vị thế thương mại: Quốc gia xuất khẩu nhiều hàng hóa nhu cầu cao sẽ thu nhiều ngoại tệ, hỗ trợ tiền tệ lên giá.

Tình hình chính trị: Bầu cử, thay đổi chính sách tiền tệ hay lãi suất cao có tác động lớn tới tỷ giá.

Bước 6: Xác định số tiền ký quỹ phù hợp

Tùy chính sách từng sàn giao dịch. Nếu bạn muốn kiền tạo giao dịch 100,000 USD với tiền ký quỹ 1%, bạn cần 1,000 USD. Một quy tắc an toàn là chỉ đầu tư 2% số tiền ký quỹ vào một cặp tiền tệ để kiểm soát rủi ro.

Bước 7: Quyết định mua hay bán

Dựa trên dự báo của bạn, hãy lựa chọn:

MUA (Long): Nếu bạn tin đồng yết giá sẽ mạnh hơn đồng định giá. Lợi nhuận tăng khi tỷ giá lên, thua lỗ khi tỷ giá xuống.

BÁN (Short): Nếu bạn tin đồng yết giá sẽ yếu hơn. Lợi nhuận tăng khi tỷ giá xuống, thua lỗ khi tỷ giá lên.

Bước 8: Sử dụng lệnh quản lý rủi ro

Lệnh là hướng dẫn giao dịch tự động khi giá đạt mức được xác định trước:

Lệnh dừng lỗ (Stop Loss): Đóng giao dịch tại giá thấp hơn mức hiện tại để giới hạn tổn thất.

Lệnh giới hạn (Take Profit): Đóng giao dịch tại giá cao hơn mức hiện tại để khóa lợi nhuận mục tiêu.

Ví dụ: EUR/USD hiện tại 1.11128, bạn dự đoán nó sẽ lên 1.2000 rồi giảm. Bạn đặt lệnh bán giới hạn ở 1.2000 - khi đạt mức này, lệnh tự động thực hiện.

Bước 9: Theo dõi tài khoản và điều chỉnh

Không nên quá cảm tính khi thị trường biến động. Hãy tiếp tục nghiên cứu, bám sát chiến lược của mình. Theo dõi thường xuyên sẽ giúp bạn nhận biết cơ hội và điều chỉnh kịp thời.

Những yếu tố tác động tới thị trường ngoại hối

Ngân hàng trung ương: Chính sách tiền tệ như nới lỏng định lượng (bơm tiền vào nền kinh tế) có thể làm tiền tệ mất giá, trong khi thắt chặt tiền tệ có thể làm nó tăng giá.

Dữ liệu kinh tế tốt: Khi một nước công bố tin tức kinh tế tích cực (GDP cao, thất nghiệp thấp…), nhà đầu tư sẽ đổ vốn vào, tăng cầu tiền tệ, từ đó làm nó tăng giá.

Tâm lý thị trường: Nếu nhà giao dịch tin một tiền tệ sẽ đi theo chiều hướng nào đó, họ sẽ giao dịch theo đó và có thể thuyết phục người khác, tạo hiệu ứng domino tác động giá.

Thị trường Forex được quản lý như thế nào?

Mặc dù quy mô khổng lồ, Forex lại ít quy định vì không có cơ quan giám sát 24/7 duy nhất. Thay vào đó, mỗi quốc gia có tổ chức riêng. Tại Hoa Kỳ, hai cơ quan chính là CFTC (Ủy ban Giao dịch Hàng Hóa Tương lai) và NFA (Hiệp hội Tương lai Quốc gia).

Quy mô giao dịch hằng ngày

Trên toàn cầu, khoảng 5 nghìn tỷ USD được giao dịch mỗi ngày trên thị trường ngoại hối, tương đương 220 tỷ USD mỗi giờ. Phần lớn bao gồm các tổ chức, tập đoàn, chính phủ và những người đầu cơ. Đáng chú ý, 90% khối lượng giao dịch là từ các nhà đầu cơ, với phần lớn tập trung vào USD, EUR và JPY.

Các nhóm tham gia thị trường ngoại hối

Chính phủ và ngân hàng trung ương: Tham gia để quản lý dự trữ ngoại tệ và ổn định nền kinh tế.

Các ngân hàng lớn: Cung cấp tính thanh khoản, tạo ra phần lớn khối lượng giao dịch.

Nhà môi giới ngoại hối: Trung gian kết nối các nhà giao dịch.

Nhà đầu tư lẻ: Chiếm gần 1/3 khối lượng giao dịch hằng ngày (khoảng 1,7 nghìn tỷ USD), đó là lý do tại sao Forex trở thành lựa chọn phổ biến cho những người muốn bắt đầu đầu tư ngoài công việc chính.

Kết luận

Ngoài hối Forex không còn là khái niệm xa lạ. Đây là thị trường đầu tư tài chính quy mô lớn nhất toàn cầu, với đặc điểm minh bạch, chi phí gia nhập thấp và cơ hội kiếm lợi vô hạn. Với 8 bước trên, bạn đã có nền tảng để bắt đầu hành trình giao dịch ngoại hối. Hãy nhớ rằng, kiến thức, kỷ luật và quản lý rủi ro là ba cột trụ của mọi nhà giao dịch thành công. Thị trường Forex đang chờ bạn.