Phiên Đáo Hạn Phái Sinh: Nhà Đầu Tư Cần Chuẩn Bị Gì Khi "Sóng to" Xuất Hiện?

Nếu bạn là trader phái sinh, chắc không lạ gì cái feeling trong phiên đáo hạn phái sinh – khi thị trường vừa kịp bình yên thì bỗng dưng có những cú nhích mạnh bất thường về giá. Đó chính là lúc các nhà đầu tư lớn “chơi chiêu” để điều tiết chỉ số theo ý họ. Bài này sẽ giúp bạn hiểu rõ hơn về ngày đáo hạn phái sinh và cách để kiếm lợi từ nó, hoặc ít nhất là tránh bị “cắt cổ”.

Đáo Hạn Phái Sinh Là Cái Gì?

Nói đơn giản, đáo hạn phái sinh là ngày tất cả hợp đồng tương lai (Futures) và quyền chọn (Options) phải kết thúc cuộc đời của chúng. Tại thời điểm này, những ai nắm giữ hợp đồng mua (long) hay bán (short) đều phải thanh lý vị thế.

Ngày đáo hạn không phải là lựa chọn – nó là bắt buộc. Bất kể bạn có muốn hay không, hợp đồng sẽ tự động đóng lại vào cuối phiên. Giá thanh toán sẽ được xác định vào ngày làm việc kế tiếp.

Phái Sinh Hoạt Động Khác Nhau Tùy Loại Sản Phẩm

Quyền Chọn (Options)

Khi đến ngày đáo hạn, bạn phải quyết định: thực hiện quyền hay để nó mất hiệu lực. Nếu bạn không chủ động, quyền sẽ hết hạn và không còn giá trị.

Hợp Đồng Tương Lai Hàng Hóa

Lý thuyết, người mua phải nhận bàn giao hàng hóa thực tế. Nhưng thực tế, hầu hết các hợp đồng chỉ thanh toán bằng tiền. Loại nào thì tùy vào điều khoản hợp đồng.

Hợp Đồng Tương Lai Chứng Khoán (Phổ Biến Nhất)

Đây là loại phái sinh “hot” nhất tại Việt Nam. Các hợp đồng này tự động đóng vào ngày đáo hạn và thanh toán bằng tiền vào ngày làm việc hôm sau. Không ai nhận hàng thật cả, toàn bộ là tiền.

Tại Sao Phiên Đáo Hạn Lại “Điên Rồ”?

Vào ngày đáo hạn, bạn sẽ thấy thanh khoản tăng vọt. Nhưng đó không phải tin tốt – đó là lúc các nhà đầu tư với “túi tiền khủng” bắt đầu “điều tiết” thị trường theo ý họ.

Giá Cả Biến Động Loạn Xạ

Các “cá mập” lớn sẽ mua hoặc bán ra những cổ phiếu vốn hóa lớn để kéo chỉ số theo hướng có lợi cho họ. Điều này tạo ra khoảng cách khổng lồ giữa giá cao nhất và thấp nhất trong ngày.

Chỉ Số Bị “Làm Méo”

Trong phiên đáo hạn, chỉ số thường không phản ánh giá trị thật. Nó bị kéo lên cao hoặc đạp xuống thấp chỉ để phục vụ mục tiêu của những nhà tạo lập thị trường. Cổ phiếu tốt có thể bị “thổi giá”, cổ phiếu bình thường cũng có thể bị “cắt sâu”.

Cơ Hội Lướt Sóng

Chính vì biến động lớn này, nhiều trader có kinh nghiệm xem đây là cơ hội để kiếm lợi nhanh. Mở hợp đồng mới, đóng ngay sau đó, lợi dụng những thay đổi giá bất thường – đó là “công nghệ” của các gamer thị trường.

Phiên Đáo Hạn Phái Sinh Ở Việt Nam Diễn Ra Như Thế Nào?

Tại Việt Nam, công cụ phái sinh chủ yếu chỉ là hợp đồng tương lai chỉ số VN30 – giỏ 30 cổ phiếu vốn hóa lớn nhất. Không có nhiều lựa chọn như Mỹ hay châu Âu.

Một Số Con Số Quan Trọng Về VN30 Futures:

Hợp đồng này có nhiều kỳ hạn: 1 tháng, 2 tháng, hàng quý, 2 quý. Ngày đáo hạn là ngày thứ 5 của tuần thứ 3 trong tháng của kỳ phái sinh. Bước giá nhỏ nhất là 0,1 điểm chỉ số. Hệ số nhân là 100.000 đồng, tức là mỗi điểm chỉ số tương đương 100.000 đồng lãi lỗ.

Biên độ giao động mỗi phiên được giới hạn +/- 7%. Phương thức giao dịch là khớp lệnh hoặc thỏa thuận. Các khung giờ giao dịch từ 8h45 – 14h45 với những khoảng thời gian cụ thể. Giá thanh toán là giá khớp lệnh, hoặc nếu bạn giữ hợp đồng suốt ngày đáo hạn, sẽ là giá đóng cửa cuối cùng của VN30.

Vị thế tối đa cho cá nhân là 5.000 hợp đồng, với tổ chức là 10.000 hợp đồng. Hình thức thanh toán toàn bộ là tiền mặt trong tài khoản.

Bạn Nên Làm Gì Trong Phiên Đáo Hạn?

Cách 1: Tất Toán Chủ Động Trước Khi “Bão” Tới

Nếu bạn đang nắm giữ hợp đồng, cách an toàn nhất là đóng vị thế trước khi phiên kết thúc. Như vậy, bạn sẽ kiểm soát được lợi lỗ ở mức giá mà bạn chấp nhận, chứ không bị “ép” phải thanh toán ở giá cuối cùng do thị trường điều tiết.

Ví dụ: Bạn nắm 10 hợp đồng VN30F tháng 10 với ngày đáo hạn là 19/10. Nếu không đóng vị thế, hợp đồng sẽ tự động thanh lý ở giá ATC của VN30 vào cuối phiên. Nhưng nếu chủ động đóng sớm hơn, bạn có thể bán ở giá tốt hơn.

Cách 2: Điều Chỉnh Vị Thế Để “Mua Sâu”

Chính vì giá bị “làm méo” trong phiên đáo hạn, đây có thể là thời điểm tốt để mua thêm những cổ phiếu tốt mà bị các nhà tạo lập thị trường bán tháo. Nếu bạn tin vào cơ bản của cổ phiếu, giá sẽ quay trở về bình thường trong vài phiên sau.

Cách 3: Đứng Ngoài Quan Sát

Nếu bạn chưa giỏi “lướt sóng” trong những lúc thị trường loạn xạ, hãy đứng ngoài. Nghe có vô duyên nhưng đây là cách an toàn nhất. Thậm chí nếu cổ phiếu bạn nắm giữ giảm giá, nó cũng chỉ là biến động tạm thời để phục vụ ý đồ của nhà tạo lập thị trường. Giá sẽ quay lại bình thường sau vài phiên.

Tương Lai Phiên Đáo Hạn Sẽ Bình Tĩnh Hơn?

Hiện tại, các phiên đáo hạn tại Việt Nam còn “ác” lắm, đặc biệt là phiên ATC cuối cùng. Nhưng nhiều khả năng nó sẽ được cải thiện nhờ một số yếu tố:

Biện Pháp Từ Cơ Quan Quản Lý

Từ tháng 6/2022, Ủy ban chứng khoán nhà nước đã thay đổi cách tính giá thanh toán. Thay vì dùng giá cuối cùng, hệ thống sẽ lấy giá trung bình của 30 phút cuối cùng, loại bỏ 3 giá trị cao nhất và thấp nhất. Mục đích là chống các hành động kéo thốc hoặc đạp sâu chỉ số ở phút cuối.

Thanh Khoản Lớn Hơn = Khó Điều Tiết

Thị trường phái sinh Việt Nam mới chỉ thành lập từ 2017, nên còn non trẻ. Tỷ lệ người có tài khoản chứng khoán chỉ 5-6%. Khi ngày càng nhiều nhà đầu tư tham gia, thanh khoản tăng, việc “kéo” chỉ số sẽ khó khăn hơn.

Thêm Sản Phẩm Phái Sinh Mới

Hiện tại chỉ có VN30 Futures, nhưng trong tương lai có thể xuất hiện quyền chọn (Options) hay phái sinh hàng hóa. Lúc đó, các phiên đáo hạn sẽ đa dạng hơn và ít bị “thao túng” như hiện nay.

Những Điều Nhà Đầu Tư Cần Nhớ

Biết Rõ Lịch Đáo Hạn

Trước tiên, xác định ngày đáo hạn của hợp đồng bạn nắm giữ. Tại ngày này, hợp đồng sẽ tự động thanh lý, không có lựa chọn khác. Bạn có thể tìm thông tin này trên các ứng dụng giao dịch hoặc website tài chính.

Ngay cả khi không giao dịch phái sinh, việc theo dõi phiên đáo hạn cũng quan trọng vì nó ảnh hưởng lớn đến thị trường cơ sở. Thị trường có thể rơi sâu, nhưng đó chỉ là biến động tạm thời, nên tránh bán tháo vội vàng.

Chọn Hợp Đồng Phù Hợp

Khi mua VN30 Futures, cân nhắc ngày đáo hạn. Hợp đồng đáo hạn trong tháng thường được ưa thích vì ngắn hạn và dễ dự đoán hơn so với hợp đồng 2 tháng hoặc quý.

Quản Lý Rủi Ro Chặt Chẽ

Biến động lớn là cơ hội, nhưng cũng có thể là rủi ro. Nếu thị trường đi ngược xu hướng, bạn có thể chịu thua lỗ nặng. Vì vậy, luôn triển khai các kỹ thuật kiểm soát rủi ro như stop-loss, position sizing, v.v.

Tóm Lại

Phiên đáo hạn phái sinh là một ngày giao dịch đặc biệt, khi mà sự bất thường về giá cả là bình thường. Nếu nắm giữ phái sinh, hành động khôn ngoan là đóng hợp đồng trước sớm để kiểm soát lãi lỗ.

Đừng quên rằng, chỉ số trong những phiên này có thể biến động bất thường, nhưng đó chỉ là tạm thời. Nó sẽ trở về bình thường ở phiên tiếp theo. Nếu bạn hiểu được cơ chế này, bạn có thể hoặc lợi dụng biến động để kiếm lợi, hoặc đơn giản là tránh xa để bảo toàn vốn.

Trong tương lai, nhờ can thiệp của cơ quan quản lý, thanh khoản tăng, và thêm các sản phẩm phái sinh mới, những phiên đáo hạn sẽ ổn định hơn. Nhưng cho đến lúc đó, hãy chuẩn bị kỹ và quản lý rủi ro tốt khi bước vào “chiến dịch” này.