Quyền Chọn (Option) Là Gì? Hướng Dẫn Chi Tiết Từ A Đến Z Cho Nhà Giao Dịch

Option Là Gì? Khái Niệm Cơ Bản Mà Bạn Cần Biết

Nói một cách đơn giản, quyền chọn (option) là loại hợp đồng phái sinh cho phép bạn có quyền (chứ không phải bắt buộc) mua hoặc bán một tài sản cơ sở nào đó tại mức giá đã xác định trước và trong một khoảng thời gian nhất định.

Khác với việc sở hữu trực tiếp tài sản, quyền chọn là công cụ giao dịch linh hoạt, giúp nhà trader có thể:

• Tham gia vào các chuyển động giá của tài sản mà không cần mua/bán nó
• Kiếm lợi nhuận cả khi thị trường đi xuống
• Quản lý rủi ro hiệu quả hơn

Lấy ví dụ cụ thể: Giá Bitcoin đang là 28.000 USD. Bạn dự báo BTC sẽ tăng lên 30.000 USD trong 1 tháng tới. Thay vì mua trực tiếp, bạn có thể mua quyền chọn mua (call option) ở mức giá 28.000 USD. Nếu BTC thực sự tăng lên 32.000 USD, bạn sẽ lãi lớn. Nhưng nếu BTC rớt xuống 20.000 USD, bạn chỉ mất phí bảo hiểm ban đầu mà không bị thiệt hại thêm.

Ưu Điểm Của Giao Dịch Option Mà Các Nhà Trader Nên Biết

1. Kiếm Lợi Nhuận Trong Mọi Tình Huống Thị Trường

Không như giao dịch truyền thống (mua thấp, bán cao), với option bạn có thể:

• Kiếm lãi khi giá tăng (mua call option)
• Kiếm lãi khi giá giảm (mua put option)
• Thậm chí kiếm lãi khi thị trường dao động mạnh mẽ

2. Bảo Vệ Vốn & Quản Lý Rủi Ro Tốt Hơn

Rủi ro được xác định trước - bạn chỉ có thể mất tối đa là phí bảo hiểm (premium) đã trả. Đây giống như một lớp “bảo hiểm” cho vị thế giao dịch của bạn.

3. Sức Mạnh Của Đòn Bẩy Tài Chính

Với số vốn nhỏ, bạn có thể kiểm soát một lượng tài sản lớn hơn nhiều. Ví dụ: chỉ cần 1.000 USD, bạn có thể mua quyền chọn tương ứng với 100.000 USD giá trị Bitcoin.

4. Chiến Lược Đa Dạng & Linh Hoạt

Có hàng chục cách kết hợp call/put option khác nhau để tạo ra các chiến lược phù hợp với từng dự báo thị trường cụ thể.

Call Option vs Put Option: Sự Khác Biệt Cơ Bản

Call Option (Quyền Chọn Mua)

• Người mua: Trả phí, có quyền mua tài sản ở mức giá xác định, lỗ tối đa = phí trả, lãi vô hạn
• Người bán: Nhận phí, có nghĩa vụ bán nếu được yêu cầu, lãi tối đa = phí nhận, lỗ vô hạn
• Khi dùng: Khi bạn dự báo giá sẽ tăng

Put Option (Quyền Chọn Bán)

• Người mua: Trả phí, có quyền bán tài sản ở mức giá xác định, lỗ tối đa = phí trả, lãi vô hạn
• Người bán: Nhận phí, có nghĩa vụ mua nếu được yêu cầu, lãi tối đa = phí nhận, lỗ vô hạn
• Khi dùng: Khi bạn dự báo giá sẽ giảm

Các Thành Phần Chính Cấu Thành Một Hợp Đồng Option

Strike Price (Mức Giá Thực Hiện): Giá mà bạn có quyền mua/bán tài sản. Giá này được cố định trong toàn bộ thời gian hợp đồng có hiệu lực.

Expiration Date (Ngày Hết Hạn): Khoảng thời gian bạn có quyền thực hiện giao dịch. Sau ngày này, quyền chọn hết giá trị.

Premium (Phí Bảo Hiểm): Số tiền bạn phải trả để mua quyền chọn. Đây là chi phí để có quyền giao dịch, và nếu bạn không thực hiện, tiền này sẽ mất.

Contract Size (Quy Mô Hợp Đồng): Số lượng tài sản cơ sở được xác định trước cho mỗi hợp đồng.

ITM, ATM, OTM - Ba Trạng Thái Của Option

Phân loại này giúp bạn hiểu liệu option đó có khả năng lãi hay không:

In The Money (ITM): Option có lãi ngay lúc này

• Call ITM: Strike price < giá thị trường hiện tại
• Put ITM: Strike price > giá thị trường hiện tại

At The Money (ATM): Option ở vị thế hòa vốn (sau khi trừ phí)

• Strike price ≈ giá thị trường hiện tại (chênh lệch bằng phí bảo hiểm)

Out Of The Money (OTM): Option không có lãi, chỉ còn giá trị thời gian

• Call OTM: Strike price > giá thị trường hiện tại
• Put OTM: Strike price < giá thị trường hiện tại

Những Chiến Lược Giao Dịch Option Phổ Biến

Covered Call Strategy

Bạn vừa sở hữu tài sản, vừa bán quyền chọn mua trên tài sản đó. Mục đích: tạo ra dòng thu nhập thêm từ phí bảo hiểm, nhưng vẫn sắn sàng bán nếu giá tăng mạnh.

Long Put Strategy

Mua quyền chọn bán khi bạn dự báo giá sẽ giảm. Nếu giá rớt mạnh, lãi của bạn có thể gấp bội lần vốn ban đầu. Nhược điểm: chi phí là phí bảo hiểm, nếu giá không giảm như dự báo, bạn mất toàn bộ.

Married Put Strategy

Vừa sở hữu tài sản, vừa mua quyền chọn bán. Đây là cách “bảo hiểm” vị thế của bạn - nếu giá giảm, put option sẽ bù lỗ, nhưng bạn vẫn có thể lãi nếu giá tăng.

Nhược Điểm Của Option Mà Không Nên Bỏ Qua

Độ Phức Tạp Cao

Option có nhiều thuật ngữ kỹ thuật, các quy tắc phức tạp và cần hiểu rõ cách hoạt động. Điều này khiến nó không thích hợp cho nhà giao dịch hoàn toàn mới.

Chi Phí Ký Quỹ Đắt Đỏ

Yêu cầu ký quỹ (margin) để mở vị thế có thể rất cao, và chi phí giao dịch option thường cao hơn so với giao dịch tương lai hay chứng khoán thông thường.

Rủi Ro Vô Hạn Cho Người Bán

Nếu bạn là người bán option, lỗ của bạn có thể vô hạn. Bạn buộc phải mua/bán tài sản ở mức giá xác định cho dù thị trường có bất lợi đến mấy.

Rủi Ro Margin Call

Nếu tài khoản bạn không đủ tiền để duy trì vị thế, nhà môi giới có thể thực hiện margin call và buộc thanh lý vị thế của bạn với giá bất lợi.

Ví Dụ Từ Thực Tế: FTX Collapse

Sụp đổ của sàn giao dịch FTX và quỹ Alameda năm 2022 là bằng chứng rõ ràng - Alameda nắm giữ các vị thế ký quỹ khổng lồ trên FTX (hàng tỷ USD), và khi thị trường biến động, toàn bộ hệ thống sụp đổ, khiến hàng ngàn người mất tiền.

Option vs Futures: Khác Biệt Gì?

Thoạt nhìn, option và futures tương tự nhau, nhưng sự khác biệt chính:

• Option: Cho bạn quyền mua/bán, không bắt buộc. Lỗ tối đa được giới hạn = phí bảo hiểm
• Futures: Bạn bắt buộc phải mua/bán khi hết hạn. Lỗ có thể vô hạn

Option Ở Việt Nam: Hợp Pháp Hay Không?

Tại Việt Nam, giao dịch option chưa có quy định riêng biệt rõ ràng. Tuy nhiên, theo Nghị định 158/2020/NĐ-CP về chứng khoán phái sinh, option được phép giao dịch dưới hình thức OTC (over-the-counter), chủ yếu phục vụ các tổ chức kinh doanh lớn.

Sản phẩm phái sinh chính thức đầu tiên trên sàn Việt Nam là Hợp Đồng Tương Lai VN30. Theo thống kê HNX, đến tháng 11/2022:

• Số tài khoản giao dịch phái sinh: hơn 1,15 triệu
• Khối lượng giao dịch trung bình VN30 Futures: từ 10.954 hợp đồng/phiên (2017) lên gần 250.000 hợp đồng/phiên (2022)

Tương lai, thị trường chứng khoán Việt Nam dự kiến sẽ mở rộng thêm các sản phẩm phái sinh khác như option trên cổ phiếu và chỉ số.

Những Điều Cần Nhớ Trước Khi Bắt Đầu Giao Dịch Option

1. Học Kỹ Lưỡng: Option là công cụ phức tạp. Hãy dành thời gian để thực sự hiểu cách nó hoạt động trước khi bỏ tiền.

2. Bắt Đầu Nhỏ: Khi vừa bắt đầu, không nên đặt cược lớn. Tăng quy mô dần khi bạn có kinh nghiệm.

3. Tập Trung Vào Một Tài Sản: Ở giai đoạn đầu, chỉ giao dịch option trên tài sản bạn hiểu rõ nhất (ví dụ: Bitcoin, Ethereum).

4. Có Chiến Lược Rõ Ràng: Trước mỗi giao dịch, xác định:

   • Mục tiêu lãi của bạn
   • Điểm dừng lỗ (stop loss)
   • Mức vốn giao dịch hợp lý

5. Quản Lý Rủi Ro Nghiêm Túc: Đặt giới hạn về số tiền bạn sẵn sàng mất trên mỗi giao dịch.

Kết Luận

Option là công cụ giao dịch mạnh mẽ nhưng cũng đầy thách thức. Nó mở ra cơ hội kiếm lợi nhuận trong mọi điều kiện thị trường, nhưng đòi hỏi kiến thức sâu và kỷ luật giao dịch chặt chẽ.

Nếu bạn sẵn sàng học hỏi, kiên nhẫn luyện tập và tuân theo chiến lược rõ ràng, option có thể trở thành công cụ quý giá trong danh mục đầu tư của bạn. Nhưng nếu bạn vẫn còn mơ hồ, hãy bắt đầu với những sản phẩm phái sinh đơn giản hơn hoặc giao dịch spot truyền thống trước.

Điều quan trọng nhất là: không bao giờ giao dịch với tiền bạn không thể chấp nhận mất.