Giá trị sổ sách trên mỗi cổ phiếu: Chỉ số quan trọng để phát hiện cơ hội bị định giá thấp

Khi bắt đầu hành trình của chúng ta qua các chỉ số chứng khoán, chúng ta đã đề cập đến khái niệm giá trị danh nghĩa của một cổ phiếu. Hôm nay, chúng ta đi sâu vào một chỉ số chị em nhưng có ứng dụng rất khác biệt: giá trị ròng sổ sách. Chỉ số này khác biệt hoàn toàn so với giá trị danh nghĩa không chỉ về định nghĩa mà còn về tính hữu dụng thực tế cho những người hoạt động trên thị trường chứng khoán. Hiểu cách tính, diễn giải ý nghĩa và áp dụng đúng có thể tạo ra sự khác biệt giữa một khoản đầu tư thành công và thất bại thảm hại.

▶ Bản Chất của Giá Trị Ròng Sổ Sách

Khi nhà đầu tư và nhà phân tích nói về giá trị ròng sổ sách, họ đề cập đến tài sản ròng tương ứng với từng chứng khoán. Về bản chất, nó đại diện cho vốn chủ sở hữu của công ty chia cho số cổ phiếu đang lưu hành. Trong khi giá trị danh nghĩa được cố định tại thời điểm phát hành, chỉ xem xét vốn điều lệ, thì giá trị ròng sổ sách được cập nhật liên tục, phản ánh thực trạng tài chính hiện tại của doanh nghiệp.

Trong giới tài chính, chúng ta cũng gặp khái niệm này dưới tên gọi Giá trị Sổ Sách, đặc biệt trong phương pháp đầu tư giá trị (value investing). Chiến lược đầu tư này tìm kiếm chính xác các công ty có giá trị sổ sách trên mỗi cổ phiếu vượt quá mức mà thị trường sẵn sàng trả, hy vọng rằng sự không hiệu quả này sẽ được điều chỉnh theo thời gian.

● Khấu Hao và Amortization trong Các Tài Sản Cụ Thể

Giá trị ròng sổ sách có thể được tính cả ở cấp độ chung của doanh nghiệp lẫn cho các tài sản riêng biệt. Khi làm việc với một tài sản cụ thể — một máy móc, một phương tiện, hạ tầng — chúng ta đưa vào khái niệm khấu hao, ghi nhận sự mất giá trị vốn có do sử dụng và thời gian trôi qua.

● So Sánh Giá Trị Sổ Sách và Giá Trị Thị Trường

Hiếm khi chúng trùng khớp. Giá trị thị trường tích hợp các yếu tố vượt ra ngoài bảng cân đối kế toán: cảm xúc nhà đầu tư, xu hướng ngành, triển vọng tăng trưởng trong tương lai. Trong khi giá trị ròng sổ sách thể hiện một bức tranh tĩnh dựa trên các con số lịch sử, giá cổ phiếu dự đoán kỳ vọng trong tương lai.

Thường thấy các cổ phiếu có giá trị sổ sách trên mỗi cổ phiếu là 15 € nhưng lại giao dịch ở mức 34 € hoặc cao hơn. Sự chênh lệch này buộc nhà đầu tư phải đặt câu hỏi liệu có thực sự đáng để mua ở mức giá đó hay không, hoặc chúng ta đang đối mặt với một tình trạng thổi phồng rõ ràng.

● Tỷ số P/VC: La bàn giúp Phát Hiện Cơ Hội

Một công cụ cực kỳ hữu ích xuất hiện khi chúng ta so sánh giá thị trường với giá trị ròng sổ sách. Tỷ số Giá/Giá trị Sổ sách (P/VC) được tính bằng cách chia giá cổ phiếu hiện tại cho giá trị sổ sách trên mỗi cổ phiếu. Việc diễn giải rất đơn giản:

• P/VC lớn hơn 1: cổ phiếu đang giao dịch cao hơn giá trị sổ sách, mua với giá cao hơn giá trị ghi sổ
• P/VC nhỏ hơn 1: cổ phiếu đang giao dịch thấp hơn giá trị sổ sách, mua với giá thấp hơn giá trị ghi sổ

Ví dụ thực tế: Giả sử hai công ty. “ABC” có giá trị ròng sổ sách là 26 € mỗi cổ phiếu nhưng lại giao dịch ở mức 84 €, cho ra P/VC là 3,23. “XYZ”, với giá trị sổ sách là 31 € mỗi cổ phiếu, chỉ giao dịch ở mức 27 €, tạo ra P/VC là 0,87. Công ty đầu tiên có vẻ bị thổi phồng; công ty thứ hai rõ ràng bị định giá thấp theo phương diện kế toán.

Dựa trên dữ liệu thực tế của thị trường Tây Ban Nha, các công ty như Acerinox thường xuyên có tỷ số dưới 1, cho thấy họ đang giao dịch rẻ hơn so với giá trị sổ sách của mình. Cellnex, ngược lại, được giao dịch cao hơn đáng kể, điều này cho thấy định giá quá cao theo phương diện kế toán.

Tuy nhiên, cần nhớ rằng: P/VC thấp không đảm bảo lợi nhuận trong tương lai. Nhiều cổ phiếu rẻ theo sổ sách vẫn duy trì tình trạng giảm giá trong nhiều năm nếu bối cảnh kinh tế ngành không thuận lợi.

▶ Tính Toán Chi Tiết Giá Trị Sổ Sách Trên Mỗi Cổ Phiếu

Phương pháp này rất đơn giản. Bắt đầu từ phương trình kế toán cơ bản:

Giá trị ròng sổ sách = Tài sản – Nợ phải trả

Để biết mỗi cổ phiếu tương ứng bao nhiêu, ta chia kết quả này cho số cổ phiếu đang lưu hành:

Giá trị sổ sách trên mỗi cổ phiếu = (Tài sản – Nợ phải trả) / Số cổ phiếu đang lưu hành

Các công ty niêm yết thường xuyên công bố báo cáo tài chính, giúp dễ dàng thực hiện các phép tính này. Lấy ví dụ: một công ty có tài sản trị giá 3.200 triệu euro, nợ phải trả 620 triệu euro và có 12 triệu cổ phiếu đang lưu hành.

Áp dụng công thức: (3.200 triệu – 620 triệu) / 12 triệu = 215 € mỗi cổ phiếu.

▶ Nơi Tỏa Sáng của Giá Trị Ròng Sổ Sách

Điểm mạnh của nó nằm ở khả năng xác định các công ty tiềm năng bị định giá thấp, là nền tảng của các chiến lược đầu tư giá trị. Nó cho phép đánh giá xem mức giá thị trường yêu cầu có hợp lý dựa trên bảng cân đối thực của công ty hay không.

Dù việc tìm thấy các giá trị có P/VC lớn hơn 1 khá phổ biến trong các ngành công nghệ hoặc công nghệ sinh học, khi bạn phải lựa chọn giữa hai phương án, trọng số của giá trị sổ sách có thể trở thành yếu tố quyết định. Đặc biệt hữu ích cho các công ty trưởng thành, truyền thống, nơi các tài sản hữu hình chiếm ưu thế.

▶ Những Hạn Chế Không Thể Bỏ Qua

Mô hình này có những điểm yếu rõ rệt. Đáng chú ý nhất là: nó hoàn toàn bỏ qua các tài sản vô hình. Một nhà phát triển phần mềm sẽ đầu tư ít vào việc tạo ra một chương trình, nhưng lợi nhuận của họ sẽ rất lớn. Khi không tính đến giá trị vô hình này, các công ty công nghệ thường có tỷ số P/VC cao hơn nhiều so với các ngành truyền thống. Điều này không có nghĩa là chúng bị định giá quá cao; mà là các chỉ số này hoạt động khác nhau tùy theo lĩnh vực.

Đối với các doanh nghiệp nhỏ mới thành lập (small caps), giá trị sổ sách trên mỗi cổ phiếu gần như vô dụng. Những công ty này chủ yếu dựa vào tiềm năng tăng trưởng trong tương lai, chứ không phải dựa trên bảng cân đối kế toán hiện tại.

Một rủi ro thường bị bỏ qua nữa là kế toán sáng tạo. Một số nhà quản lý, trong phạm vi pháp lý, thao túng bảng cân đối để làm tăng giá trị tài sản hoặc giảm nợ phải trả. Có thể gặp các báo cáo tài chính bị bóp méo hoàn toàn.

Ví dụ nổi tiếng nhất tại Tây Ban Nha là Bankia. Năm 2011, cổ phiếu của họ phát hành với mức chiết khấu 60% so với giá trị sổ sách trên mỗi cổ phiếu. Trông có vẻ là một món hời. Sau đó, nó đã chứng minh là một thảm họa, cuối cùng bị CaixaBank thâu tóm sau một thập kỷ. Một minh chứng rõ ràng rằng không có chỉ số nào là tiên tri của tương lai.

▶ Vai Trò của Giá Trị Sổ Sách Trong Phân Tích Cơ Bản

Có hai trường phái phân tích chứng khoán: phân tích kỹ thuật và phân tích cơ bản. Phân tích kỹ thuật xem xét các biểu đồ lịch sử để tìm mẫu hình. Phân tích cơ bản đào sâu vào các con số của doanh nghiệp.

Trong phân tích cơ bản, giá trị ròng sổ sách giữ vai trò quan trọng, nhưng không bao giờ nên là yếu tố duy nhất. Một phân tích nghiêm túc kết hợp các điều kiện vĩ mô, động thái ngành, chất lượng quản lý, triển vọng kết quả. Giá trị sổ sách trên mỗi cổ phiếu cung cấp bối cảnh, không phải câu trả lời cuối cùng.

▶ Phần Kết

Giá trị ròng sổ sách là một cửa sổ nhìn vào sức khỏe kế toán của một công ty tại một thời điểm cụ thể. Các công cụ như tỷ số P/VC giúp phát hiện các chênh lệch giữa giá cả và thực tế, đặc biệt phù hợp với các doanh nghiệp truyền thống có tài sản hữu hình chiếm ưu thế.

Tuy nhiên, nó hoạt động tốt hơn như một công cụ bổ sung chứ không phải là giải pháp duy nhất. Đây là một chỉ số của ngày hôm qua nhìn vào ngày hôm nay; không nên là kim chỉ nam duy nhất khi tìm kiếm cơ hội đầu tư. Cơ hội thực sự xuất hiện khi bạn kết hợp phân tích kế toán nghiêm ngặt với nghiên cứu kỹ lưỡng về lợi thế cạnh tranh, bối cảnh ngành và triển vọng dài hạn. Chỉ khi đó, khi nhiều yếu tố cùng hướng, một khoản đầu tư mới không còn là sự đầu cơ mà trở thành quyết định dựa trên nền tảng vững chắc.