Hiểu về IPO từ con số 0: Các tiêu chuẩn, quy trình niêm yết tại Hồng Kông và Mỹ cùng cơ hội đầu tư

Nói về IPO là gì, nhiều người vẫn còn mơ hồ. Nói đơn giản, IPO chính là thời điểm công ty quyết định mở cửa quyền mua cổ phiếu cho toàn xã hội — điểm chuyển đổi từ công ty tư nhân thành công ty niêm yết. Nhưng đằng sau hành động tưởng chừng đơn giản này lại ẩn chứa quy trình phê duyệt phức tạp, các tiêu chuẩn tài chính khắt khe, cũng như là một cửa sổ đầu tư vừa đầy cơ hội vừa tiềm ẩn rủi ro đối với nhà đầu tư nhỏ lẻ.

Bản chất của IPO: từ tư nhân chuyển sang công khai

IPO viết tắt của Initial Public Offering, dịch sang tiếng Trung là “首次公開發行”. Khi một doanh nghiệp tư nhân cần nhiều vốn hơn để thúc đẩy mở rộng kinh doanh, việc dựa vào vốn của sáng lập viên đã không còn đủ, thì niêm yết trở thành lựa chọn tất yếu. Thông qua IPO, công ty có thể phát hành cổ phiếu ra công chúng để huy động vốn, đồng thời chuyển quyền sở hữu từ tư nhân hoàn toàn sang công cộng.

Đối với các nhà đầu tư ban đầu và sáng lập, IPO cũng là cơ hội để rút vốn và phân tán rủi ro — cổ phần trong tay có thể được bán một phần hoặc toàn bộ, đạt được lợi nhuận kỳ vọng. Còn đối với các nhà đầu tư nhỏ lẻ, IPO mang lại cơ hội hiếm có để mua cổ phiếu của các công ty chất lượng với giá thấp nhất.

IPO tại Hồng Kông: thử thách tài chính khắt khe hơn

Việc niêm yết tại Hồng Kông đòi hỏi qua nhiều giai đoạn. Đầu tiên là giai đoạn chuẩn bị, công ty cần bổ nhiệm các tổ chức trung gian như bảo lãnh phát hành, kế toán, luật sư để tiến hành điều tra toàn diện, đồng thời thực hiện tái cấu trúc kinh doanh và điều chỉnh cấu trúc quản trị. Tiếp theo là bước nộp hồ sơ và thẩm định, gửi hồ sơ đăng ký niêm yết và bản cáo bạch tới Sở Giao dịch Chứng khoán Hồng Kông, trả lời các câu hỏi của cơ quan quản lý. Cuối cùng là các hoạt động roadshow và phát hành, trình bày điểm sáng đầu tư, xác định giá cổ phiếu, chính thức chào bán và niêm yết.

Điều kiện tài chính để niêm yết tại thị trường chính của Hồng Kông khá cao. Chỉ cần đạt bất kỳ một trong các điều kiện sau:

• Lợi nhuận trong 1 năm gần nhất không dưới 20 triệu HKD, hoặc lợi nhuận tích lũy của 2 năm trước đó không dưới 30 triệu HKD và lợi nhuận tại thời điểm niêm yết không dưới 500 triệu HKD
• Vốn hóa thị trường tại thời điểm niêm yết không dưới 4 tỷ HKD và doanh thu trong năm tài chính gần nhất không dưới 500 triệu HKD
• Vốn hóa thị trường tại thời điểm niêm yết không dưới 2 tỷ HKD, doanh thu trong năm tài chính gần nhất không dưới 500 triệu HKD, và dòng tiền hoạt động trong 3 năm liên tiếp không dưới 100 triệu HKD

Điều này có nghĩa là thị trường Hồng Kông yêu cầu rõ ràng về khả năng sinh lời và quy mô của công ty, các doanh nghiệp nhỏ khó có khả năng lên sàn Hồng Kông hơn.

IPO tại Mỹ: đa dạng quy định nhưng quy trình phức tạp

Quy trình IPO tại Mỹ thường gồm các bước chọn ngân hàng đầu tư làm nhà bảo lãnh phát hành, nộp hồ sơ đăng ký với Ủy ban Chứng khoán Mỹ (SEC), roadshow toàn quốc, định giá cuối cùng và phát hành. Khác với Hồng Kông, Mỹ có nhiều sàn giao dịch để lựa chọn, trong đó Sở Giao dịch Chứng khoán New York (NYSE) và NASDAQ là hai sàn nổi bật nhất, và tiêu chuẩn niêm yết của hai sàn này cũng có sự khác biệt.

Yêu cầu của NYSE khá bảo thủ:

• Tổng lợi nhuận trước thuế trong 3 năm gần nhất không dưới 100 triệu USD, và trong 2 năm gần nhất đều vượt 25 triệu USD
• Hoặc vốn hóa toàn cầu không dưới 500 triệu USD, doanh thu 12 tháng gần nhất không dưới 100 triệu USD, dòng tiền trong 3 năm cộng lại ít nhất 100 triệu USD
• Hoặc vốn hóa toàn cầu không dưới 750 triệu USD, doanh thu 2 năm gần nhất đều không dưới 75 triệu USD

NASDAQ có tiêu chuẩn linh hoạt hơn, lấy ví dụ thị trường toàn quốc:

Bao gồm các điều kiện về lợi nhuận (ví dụ lợi nhuận trước thuế thường xuyên đạt 1 triệu USD trong 1 năm hoặc 2 trong 3 năm), điều kiện về vốn cổ đông (không dưới 15-30 triệu USD), vốn hóa thị trường và số lượng nhà tạo lập thị trường (không dưới 8-20 triệu USD vốn cổ phần công khai, cần có 3-4 nhà tạo lập thị trường) cùng nhiều phương án kết hợp khác.

Điều này có nghĩa là các công ty công nghệ sáng tạo có nhiều lựa chọn hơn, không nhất thiết phải đạt tiêu chuẩn lợi nhuận truyền thống.

Đặc điểm đầu tư IPO: cơ hội và rủi ro song hành

Ưu điểm chính của đầu tư IPO:

Trước hết là giá vào cửa thấp nhất. Nhiều công ty chất lượng cao do còn tư nhân, nhà đầu tư nhỏ lẻ không thể tiếp cận. Nhưng khi quyết định IPO, giá phát hành do công ty chủ động đưa ra thường là mức thấp nhất trong lịch sử. Nếu bỏ lỡ giá IPO, khả năng giá cổ phiếu tăng nhanh sau đó là rất lớn, việc mua vào với giá thấp nữa là gần như không thể.

Thứ hai là tâm lý thị trường hỗ trợ. Hầu hết các công ty chọn khởi động IPO trong bối cảnh thị trường tăng trưởng, tâm lý lạc quan của nhà đầu tư sẽ đẩy giá cổ phiếu lên cao. Các công ty chất lượng với giá IPO tương đối thấp tạo điều kiện cho nhà đầu tư tham gia nhanh chóng thu lợi.

Thứ ba là thông tin tương đối cân bằng. Tất cả nhà đầu tư chỉ có thể tiếp cận thông tin qua bản cáo bạch, các tổ chức lớn không thể dựa vào lợi thế thông tin để có lợi thế không công bằng.

Nhưng rủi ro cũng không nhỏ:

Cổ phiếu mới của IPO dễ bị thao túng, nếu công ty không thực sự tốt, khi các nhà đầu tư tổ chức lớn bán ra, nhà đầu tư nhỏ lẻ có thể không kịp thời theo kịp, bị mắc kẹt.

Ngoài ra, các yếu tố tích cực của công ty đã được định giá vào giá IPO từ trước, hạn chế khả năng tăng giá trong ngắn hạn. Nói cách khác, mua IPO không đồng nghĩa với mua kho báu tiềm ẩn, mà đã phản ánh đầy đủ kỳ vọng hiện tại.

Gợi ý đầu tư thực tế

Đối với nhà đầu tư nhỏ muốn tham gia IPO, cần nghiên cứu kỹ về nền tảng và tình hình tài chính của công ty, chứ không nên theo đuổi theo phong trào. Hiểu rõ vị thế cạnh tranh trong ngành, tốc độ tăng trưởng doanh thu, khả năng sinh lời và sức khỏe dòng tiền của công ty là điều kiện tiên quyết để ra quyết định sáng suốt.

Cũng cần nhận thức rằng thị trường IPO có độ biến động lớn, không nên theo đuổi các mức tăng giá ngắn hạn, mà nên giữ lâu dài, phân bổ đa dạng, điều chỉnh chiến lược linh hoạt theo biến động thị trường. Đặc biệt, đối với các nhà đầu tư ưa thích rủi ro thấp, cần phải chọn lọc kỹ các mục tiêu IPO, tập trung vào các doanh nghiệp đã ổn định lợi nhuận, dòng tiền dồi dào, chứ không phải các công ty tăng trưởng cao rủi ro lớn.

Tổng kết lại, IPO là gì? Nó vừa là cột mốc phát triển của công ty, vừa là thử thách của nhà đầu tư. Nắm vững quy định niêm yết tại Hồng Kông và Mỹ, hiểu rõ rủi ro và cơ hội, mới có thể kiếm lời ổn định trên thị trường này.