Đầu tư chứng khoán Mỹ cần biết: Hiểu rõ về chứng khoán gửi đại diện Mỹ (ADR)

Tổng quan nhanh về ADR

ADR (American Depositary Receipt, chứng khoán gửi tại Mỹ) là công cụ quan trọng để các công ty nước ngoài gia nhập thị trường chứng khoán Mỹ. Nói đơn giản, khi doanh nghiệp nước ngoài muốn giao dịch cổ phiếu trên các sàn chứng khoán Mỹ, họ sẽ phát hành ADR để thực hiện mục tiêu này.

Cơ chế cốt lõi của ADR rất đơn giản: công ty nước ngoài gửi cổ phiếu của mình cho ngân hàng lưu ký tại Mỹ, ngân hàng sau đó phát hành chứng chỉ gửi tại Mỹ tương ứng, nhà đầu tư có thể mua bán trên NASDAQ, NYSE hoặc thị trường OTC.

Đối với phía phát hành, ADR cung cấp một phương thức huy động vốn tại Mỹ khá đơn giản, không cần trải qua quy trình niêm yết phức tạp. Đối với nhà đầu tư, ADR giảm đáng kể rào cản đầu tư vào doanh nghiệp nước ngoài — không cần mở tài khoản chứng khoán phức tạp ở nước ngoài, chỉ cần giao dịch như bình thường với cổ phiếu Mỹ.

Ý nghĩa của ADR

Giá trị đối với doanh nghiệp nước ngoài

Nhiều công ty quốc tế đã niêm yết tại thị trường nội địa, nhưng không muốn trải qua quy trình niêm yết đầy đủ tại Mỹ. Tuy nhiên, thị trường vốn Mỹ là trung tâm tài chính lớn nhất và năng động nhất toàn cầu, sức hút rất lớn. Phát hành ADR trở thành giải pháp trung gian — tránh quy trình niêm yết thứ hai phức tạp, vẫn có thể huy động vốn trực tiếp tại thị trường Mỹ.

Điều này cũng phù hợp với các doanh nghiệp lớn của Đài Loan như TSMC, Foxconn, Chunghwa Telecom. Sau khi niêm yết tại Đài Loan, họ phát hành ADR để giao dịch cùng lúc trên thị trường Mỹ, mở rộng kênh huy động vốn đáng kể.

Giá trị đối với nhà đầu tư

Nếu một công ty nước ngoài chưa phát hành ADR, việc mua cổ phiếu của họ sẽ gặp nhiều khó khăn: cần mở tài khoản chứng khoán tại quốc gia đó, chuyển đổi ngoại tệ, chịu rủi ro tỷ giá, toàn bộ quy trình phức tạp và tốn kém.

Ngược lại, các doanh nghiệp có ADR cho phép nhà đầu tư dùng USD để giao dịch trên sàn Mỹ quen thuộc, đơn giản hóa thao tác, đồng thời giúp nhà đầu tư toàn cầu dễ dàng tham gia đa dạng hóa danh mục.

Phân loại và cấp độ của ADR

Hai hình thức phát hành

ADR có bảo trợ

Do ngân hàng đại diện phát hành thay mặt công ty nước ngoài, công ty ký hợp đồng với ngân hàng. Công ty giữ quyền kiểm soát ADR và trả phí phát hành, ngân hàng chịu trách nhiệm xử lý giao dịch của nhà đầu tư. Loại ADR này phải tuân thủ quy định của Ủy ban Chứng khoán Mỹ (SEC), định kỳ công bố thông tin tài chính.

ADR không bảo trợ

Ngân hàng có thể phát hành mà không cần được ủy quyền chính thức từ công ty nước ngoài. Loại chứng chỉ này có rủi ro cao hơn, chỉ được giao dịch trên thị trường OTC. Tencent(TCEHY.US), BYD (BYDDY.US), Meituan (MPNGY.US) đều thuộc loại này.

Ba cấp độ quản lý

Dựa trên mức độ tham gia thị trường Mỹ, ADR chia thành cấp 1, 2, 3, với mức độ quản lý tăng dần:

ADR cấp 1 có rủi ro cao nhất do quy định quản lý lỏng lẻo, ít công bố thông tin, tính thanh khoản hạn chế. Cấp 2 và 3 niêm yết trên các sàn chính, cung cấp tính thanh khoản và minh bạch tốt hơn.

Tỷ lệ ADR: Không phải 1:1

Khi đầu tư ADR, cần chú ý một khái niệm quan trọng: ADR không tỷ lệ 1:1 với cổ phiếu nội địa.

Ví dụ các doanh nghiệp Đài Loan:

• TSMC: 1:5 (5 cổ Đài Loan đổi lấy 1 ADR)
• Hon Hai: 1:5
• Chunghwa Telecom: 1:10
• UMC: 1:5
• ASE: 1:5

Lý do công ty đặt tỷ lệ chủ yếu dựa trên giá cổ phiếu nước ngoài và tỷ giá hối đoái. Nếu giá cổ phiếu quá cao, gây khó khăn cho nhà đầu tư Mỹ, công ty có thể điều chỉnh tỷ lệ để cải thiện tính thanh khoản.

Cổ phiếu nội địa vs ADR: điểm khác biệt chính

Lấy ví dụ TSMC, cùng giao dịch trên thị trường Đài Loan và Mỹ:

Tương tự, so sánh A-shares và A-shares ADR: BYD niêm yết tại Trung Quốc (00285), đồng thời phát hành ADR tại Mỹ (BYDDY); Great Wall Motors mã A-shares là 601633, mã ADR là GWLLY.

Các yếu tố cần chú ý khi đầu tư ADR

Rủi ro thanh khoản

Doanh nghiệp nước ngoài có thể nổi tiếng trong nước, nhưng khi ra thị trường Mỹ, độ nổi tiếng giảm, số lượng nhà đầu tư sẵn sàng giao dịch ADR ít hơn. Ví dụ, China Telecom (CHT.US) trung bình tháng 3/2023 chỉ có khoảng 14.5 nghìn cổ giao dịch, trong khi cùng kỳ tại Đài Loan lượng giao dịch lên tới 12.24 triệu cổ — sự khác biệt về thanh khoản rất lớn.

Thiếu thanh khoản sẽ gây ra chênh lệch giá mua bán lớn, khó thực hiện các giao dịch nhanh, đặc biệt bất lợi cho nhà đầu tư giao dịch thường xuyên.

Phân tích cơ bản doanh nghiệp

Giống như đầu tư cổ phiếu bình thường, đầu tư ADR cần nghiên cứu kỹ về nền tảng doanh nghiệp: tình hình hoạt động, triển vọng ngành, chính sách. Đặc biệt, ADR cấp 1 tại Mỹ không bắt buộc công bố báo cáo tài chính, nhà đầu tư phải chủ động tìm kiếm thông tin tài chính của công ty phát hành trong nước.

Hiện tượng chênh lệch giá (折溢價)

Giá ADR không hoàn toàn đồng bộ với giá cổ phiếu nội địa. Đầu năm 2023, giá TSM tăng 32% nhờ mở cửa dịch COVID-19 tại Trung Quốc, báo cáo tài chính tích cực, ngành công nghiệp thuận lợi, cùng nhiều yếu tố khác. Tuy nhiên, trong biến động ngắn hạn, ADR có thể cao hơn hoặc thấp hơn cổ phiếu nội địa (biên độ chênh lệch).

Giá cao hơn (溢價) thể hiện ADR quy đổi ra cao hơn giá cổ phiếu nội địa, phản ánh nhà đầu tư quốc tế đánh giá cao doanh nghiệp. Giá thấp hơn (折價) ngược lại. Nhà đầu tư có kinh nghiệm sẽ tận dụng chênh lệch này để thực hiện các giao dịch arbitrage.

Ví dụ, nếu giá ADR quy đổi ra cao hơn giá cổ phiếu nội địa, có thể bán ADR, mua cổ phiếu nội địa để hưởng lợi.

Ưu điểm và nhược điểm của đầu tư ADR

Ưu điểm của đầu tư ADR

1. Chi phí thuế thấp hơn

So với giao dịch cổ phiếu Đài Loan phải trả thuế giao dịch, giao dịch ADR có gánh nặng thuế nhẹ hơn. Nhiều nhà môi giới quốc tế cung cấp dịch vụ giao dịch không phí hoặc phí thấp, rất phù hợp cho giao dịch tần suất cao.

2. Đa dạng hóa danh mục đầu tư

Thị trường Mỹ chủ yếu gồm các doanh nghiệp Mỹ, nhưng qua ADR có thể đầu tư vào các doanh nghiệp chất lượng toàn cầu. Muốn đầu tư lĩnh vực xe điện? Ngoài Tesla (TSLA.US), còn có NIO (NIO.US) của Trung Quốc, giúp xây dựng danh mục toàn cầu thực sự.

Nhược điểm của đầu tư ADR

1. Quy trình mở tài khoản phức tạp

Nhà đầu tư Đài Loan muốn giao dịch ADR phải mở tài khoản tại các sàn quốc tế, đổi TWD sang USD, chuyển vào tài khoản giao dịch — toàn bộ quy trình tốn phí và thời gian. Nếu mua qua nhà môi giới Đài Loan ủy thác, phí cao khoảng 1-2%.

2. Rủi ro tỷ giá không thể bỏ qua

ADR tính bằng USD, biến động tỷ giá USD/TWD ảnh hưởng trực tiếp đến lợi nhuận đầu tư. Giả sử đầu tư 30,000 TWD vào ADR, tỷ giá 1:30, đổi ra $1,000. Nếu ADR tăng 20% lên $1,200, nhưng tỷ giá đổi thành 1:25, quy đổi về TWD chỉ còn 30,000, lợi nhuận cổ phiếu 20% bị mất do lỗ tỷ giá.

Ngoài ra, biến động tỷ giá của đồng tiền quốc gia doanh nghiệp phát hành so với USD cũng ảnh hưởng đến giá ADR, nhà đầu tư cần theo dõi cả hai rủi ro tỷ giá này.

Tóm lại

ADR mở ra cánh cửa cho nhà đầu tư toàn cầu tiếp cận thị trường quốc tế, nhưng cũng mang lại những thách thức mới khác với đầu tư cổ phiếu truyền thống. Hiểu rõ cơ chế hoạt động, phân loại, tỷ lệ quy đổi và các yếu tố rủi ro của ADR là kỹ năng cần thiết để trở thành nhà đầu tư thông thái. Dù đầu tư vào TSMC, NIO hay các ADR khác, cách làm khôn ngoan là tìm hiểu kỹ cấu trúc, đặc điểm của chúng trước khi quyết định dựa trên khả năng chịu đựng rủi ro và mục tiêu đầu tư của bản thân.