TIR vs VAN: Công cụ Tài chính Chính để Đánh giá Khả thi của Đầu tư

Khi đối mặt với các quyết định đầu tư, doanh nhân và nhà đầu tư cần các công cụ đáng tin cậy để xác định dự án có sinh lợi hay thua lỗ. Hai trong số các chỉ số được sử dụng phổ biến trong phân tích tài chính là Tỷ suất nội bộ (TIR) và Giá trị hiện tại ròng (VAN). Mặc dù cả hai đều đo lường lợi nhuận, nhưng thực hiện từ các góc độ khác nhau. Đôi khi, các chỉ số này có thể cho ra các hướng trái ngược về cùng một dự án, gây nhầm lẫn cho người ra quyết định. Phân tích này đi sâu vào đặc điểm của cả hai chỉ số, ứng dụng thực tiễn và cách sử dụng chúng cùng nhau để đưa ra kết luận chính xác hơn.

Hiểu về Tỷ suất nội bộ (TIR)

Tỷ suất nội bộ (TIR) đại diện cho tỷ lệ lãi suất cân bằng giữa khoản đầu tư ban đầu và các dòng tiền mà dự án tạo ra trong vòng đời của nó. Được biểu diễn dưới dạng phần trăm, TIR cho biết lợi nhuận kỳ vọng hàng năm nếu giữ nguyên khoản đầu tư đến khi kết thúc.

Để xác định một dự án có khả thi hay không dựa trên TIR, ta so sánh chỉ số này với một tỷ lệ tham chiếu (như tỷ lệ trái phiếu Kho bạc hoặc tỷ lệ chiết khấu đã định). Khi TIR vượt quá tỷ lệ tham chiếu, dự án được xem là có lợi nhuận.

###Hạn chế vận hành của TIR

TIR gặp phải một số thách thức trong ứng dụng thực tế:

• Nhiều nghiệm: Trong các dòng tiền không thông thường, có thể tồn tại nhiều TIR, gây khó khăn trong diễn giải.
• Giả định về dòng tiền: Giả định dòng tiền truyền thống (đầu tư ban đầu âm sau đó là dòng tiền dương), nhưng không chính xác với các mô hình không đều hoặc dòng tiền âm trong tương lai.
• Lãi suất tái đầu tư ngầm định: Không phản ánh chính xác tỷ lệ mà các dòng tiền dương sẽ được tái đầu tư.
• Không nhạy cảm với quy mô: Không phân biệt giữa các dự án lớn và nhỏ có tỷ lệ tương tự.
• Ảnh hưởng của lạm phát: Bỏ qua cách lạm phát làm giảm giá trị thực của các dòng tiền trong tương lai.

Dù có những hạn chế này, TIR vẫn đặc biệt hữu ích trong các dự án có dòng tiền ổn định và để so sánh lợi nhuận tương đối giữa các sáng kiến có quy mô khác nhau.

Khám phá về Giá trị Hiện tại Ròng (VAN)

Giá trị hiện tại ròng (VAN) đo lường lợi ích hoặc thua lỗ kinh tế của một khoản đầu tư theo giá trị hiện tại. Cụ thể, nó thể hiện sự chênh lệch giữa giá trị hiện tại của tất cả các dòng tiền kỳ vọng và khoản đầu tư ban đầu cần thiết.

Để tính VAN, dự kiến các khoản thu nhập kỳ vọng (doanh thu, cổ tức, v.v.), trừ đi các chi phí (vận hành, thuế, hành chính), và điều chỉnh về “tiền của ngày hôm nay” bằng một tỷ lệ chiết khấu. Một VAN dương cho thấy dự án tạo ra giá trị nhiều hơn chi phí; VAN âm cho biết thua lỗ ròng.

###Công thức và ứng dụng của VAN

VAN = (Dòng tiền 1 / (1 + Tỷ lệ chiết khấu) ^ 1) + (Dòng tiền 2 / (1 + Tỷ lệ chiết khấu) ^ 2) + … + (Dòng tiền N / (1 + Tỷ lệ chiết khấu) ^ N) - Đầu tư ban đầu

Trong đó:

• Đầu tư ban đầu: Vốn yêu cầu ban đầu của dự án
• Dòng tiền: Các khoản thu nhập ròng trong từng kỳ
• Tỷ lệ chiết khấu: Hệ số chuyển đổi các dòng tiền tương lai về giá trị hiện tại, phản ánh chi phí cơ hội của vốn

###Ví dụ thực tế 1: Dự án có VAN dương

Một công ty đánh giá đầu tư 10.000 đô la vào dự án tạo ra 4.000 đô la mỗi năm trong 5 năm. Sử dụng tỷ lệ chiết khấu 10%:

VP1 = 4.000 / (1.10)^1 = 3.636,36 VP2 = 4.000 / (1.10)^2 = 3.305,79 VP3 = 4.000 / (1.10)^3 = 3.005,26 VP4 = 4.000 / (1.10)^4 = 2.732,06 VP5 = 4.000 / (1.10)^5 = 2.483,02

VAN = 3.636,36 + 3.305,79 + 3.005,26 + 2.732,06 + 2.483,02 - 10.000 = 2.162,49 đô la

Vì dương, dự án khả thi theo VAN.

###Ví dụ thực tế 2: Dự án có VAN âm

Giả sử đầu tư 5.000 đô la vào một chứng chỉ tiền gửi sẽ trả 6.000 đô la vào cuối năm thứ 3, với lãi suất hàng năm 8%:

VP = 6.000 / (1.08)^3 = 4.774,84 đô la VAN = 4.774,84 - 5.000 = -225,16 đô la

VAN âm này cho thấy khoản đầu tư không tạo ra lợi nhuận đủ.

###Các yếu tố hạn chế độ tin cậy của VAN

Chọn tỷ lệ chiết khấu phù hợp

Độ chính xác của VAN phụ thuộc lớn vào việc chọn tỷ lệ chiết khấu hợp lý. Các phương pháp bao gồm:

Chi phí cơ hội: So sánh lợi nhuận kỳ vọng với các khoản đầu tư rủi ro tương tự. Nếu dự án rủi ro cao hơn, tăng tỷ lệ này.

Tỷ lệ không rủi ro: Sử dụng lợi suất của các tài sản an toàn (trái phiếu chính phủ) làm cơ sở, sau đó cộng thêm phần bù rủi ro.

Phân tích chuẩn mực: Nghiên cứu các tỷ lệ mà ngành công nghiệp sử dụng cho các dự án tương tự.

Phân tích chuyên gia: Kinh nghiệm tích lũy giúp điều chỉnh phù hợp, nhưng không nên dựa hoàn toàn.

Khi TIR và VAN cho tín hiệu mâu thuẫn

Có thể dự án có TIR cao nhưng VAN thấp, hoặc ngược lại. Sự khác biệt này thường xuất phát từ:

• Các giả định về tỷ lệ chiết khấu khác nhau
• Quy mô đầu tư ban đầu và dòng tiền sau đó khác biệt lớn
• Biến động đáng kể trong mô hình dòng tiền

Trong các trường hợp này, nên:

1. Rà soát kỹ các dự báo dòng tiền
2. Đánh giá xem tỷ lệ chiết khấu có phản ánh đúng rủi ro không
3. Kiểm tra xem các giả định thị trường đã thay đổi chưa
4. Xem xét các kịch bản (bi thảm, khả quan, cơ bản)

Trong đó, VAN thường cho tín hiệu đáng tin cậy hơn vì thể hiện giá trị tuyệt đối tạo ra theo tiền tệ hiện tại.

Các chỉ số bổ sung cho đánh giá toàn diện

Dù VAN và TIR là các chỉ số chính, bổ sung các chỉ số khác giúp ra quyết định tốt hơn:

• ROI (Lợi nhuận trên đầu tư): Thể hiện lợi nhuận dưới dạng phần trăm của vốn đầu tư
• Thời gian hoàn vốn (Payback): Thời gian cần để thu hồi vốn ban đầu
• Chỉ số lợi nhuận: Chia giá trị dòng tiền tương lai hiện tại cho khoản đầu tư ban đầu
• Chi phí vốn trung bình (WACC): Tỷ lệ trung bình phản ánh cấu trúc tài chính

Bảng so sánh: VAN vs TIR

Chiến lược ra quyết định cho nhà đầu tư

Để ra quyết định chính xác:

1. Tính cả hai chỉ số với giả định thận trọng nhưng hợp lý
2. Phân tích độ nhạy: Thay đổi tỷ lệ chiết khấu ±2% để xem VAN nhạy như thế nào
3. Xây dựng các kịch bản: Tốt nhất, xấu nhất và trung bình
4. Phù hợp mục tiêu: Xem xét khung thời gian, khả năng chịu rủi ro và nhu cầu thanh khoản
5. Đa dạng hóa tiêu chí: Sử dụng VAN, TIR, ROI và các chỉ số khác như bộ lọc

Các câu hỏi thường gặp

Chỉ số nào đáng tin cậy hơn?
Cả hai đều có giá trị, nhưng trong trường hợp mâu thuẫn, VAN thường đáng tin hơn vì thể hiện giá trị tuyệt đối mà không giả định tỷ lệ tái đầu tư cụ thể.

Làm thế nào xác định tỷ lệ chiết khấu phù hợp?
Phụ thuộc vào chi phí cơ hội (lợi nhuận bỏ qua khi không đầu tư vào nơi khác), hồ sơ rủi ro của dự án và điều kiện vĩ mô.

VAN và TIR có thể so sánh các khoản đầu tư có quy mô khác nhau không?
VAN phù hợp hơn vì TIR chuẩn hóa thành phần trăm, còn VAN thể hiện giá trị tuyệt đối, phù hợp để so sánh dự án quy mô khác nhau.

Nếu cả VAN và TIR đều cho tín hiệu sinh lợi?
Cả hai đều tích cực, xác nhận tính khả thi của dự án, nhưng vẫn cần phân tích thêm về rủi ro và chiến lược doanh nghiệp.

Kết luận cuối cùng

TIR và VAN là các công cụ bổ sung, không thay thế nhau. Trong khi VAN định lượng giá trị tạo ra theo giá trị tuyệt đối, TIR thể hiện lợi nhuận tương đối. Cả hai đều phụ thuộc vào dự báo tương lai và giả định chủ quan, do đó không nên sử dụng riêng lẻ.

Để ra quyết định đầu tư vững chắc, các thị trường cần:

• Hiểu rõ điểm mạnh và điểm yếu của từng chỉ số
• Áp dụng cùng các chỉ số tài chính khác
• Thường xuyên kiểm tra các giả định nền tảng
• Giữ linh hoạt để điều chỉnh quyết định khi thực tế thay đổi