Làm thế nào để thua lỗ vay vốn xảy ra? Từ cơ chế cắt đầu cháy tài khoản đến bài học đẫm máu của Bill Hwang

Nhắc đến vụ sụp đổ đầu tư gây chấn động nhất của Wall Street năm 2021, nhiều người sẽ nghĩ ngay đến Bill Hwang. Quản lý quỹ tư nhân này đã mất 20 tỷ USD chỉ trong vòng 2 ngày, trở thành người mất tiền nhanh nhất trong những năm gần đây. Câu chuyện của ông không phải do xui xẻo, mà là cảnh báo tối hậu về việc sử dụng đòn bẩy tài chính vượt mức kiểm soát.

Ý nghĩa sâu sắc của việc cắt lỗ do vay vốn: Tại sao vay tiền để đầu tư chứng khoán lại dẫn đến bị buộc phải thanh lý?

Cắt lỗ do vay vốn, đơn giản là bạn dùng tiền vay để đầu tư cổ phiếu, kết quả là giá cổ phiếu không như kỳ vọng giảm xuống, nhà môi giới để bảo vệ khoản vay của mình sẽ trực tiếp bán tháo cổ phiếu của bạn. Nghe có vẻ tàn nhẫn, nhưng đây chính là cơ chế tự bảo vệ của thị trường.

Hãy cùng hiểu rõ logic hoạt động của vay vốn. Giả sử bạn dự đoán một cổ phiếu sẽ tăng giá, nhưng số tiền hiện có hạn. Bạn có thể xin vay vốn từ nhà môi giới: bạn bỏ ra một phần vốn (ví dụ 40%), nhà môi giới cho bạn vay phần còn lại (60%), như vậy bạn có thể dùng ít vốn hơn để kiểm soát vị thế lớn hơn.

Xem cụ thể bằng số liệu sẽ rõ hơn. Giả sử cổ phiếu Apple hiện giá 150 USD/cổ, bạn chỉ có 50 USD. Thông qua vay vốn, nhà môi giới cho bạn vay 100 USD, giúp bạn mua được 1 cổ phiếu. Nếu giá cổ phiếu tăng lên 160 USD, bạn bán ra, trả lại nhà môi giới 100 USD cộng chút lãi, lợi nhuận khoảng 19% — cao hơn nhiều so với mức tăng 6.7% của chính cổ phiếu, đó chính là sức mạnh của đòn bẩy.

Nhưng mặt trái cũng rất dữ dội. Nếu cổ phiếu Apple giảm xuống còn 78 USD, tình thế của bạn sẽ lập tức trở thành cơn ác mộng. Trong thị trường chứng khoán Đài Loan, tiêu chuẩn duy trì vay vốn là tỷ lệ duy trì vay vốn không thấp hơn 130%. Khi giá cổ phiếu giảm, tỷ lệ này sẽ xấu đi nhanh chóng. Khi giá cổ phiếu ban đầu là 100, tỷ lệ duy trì là 167%, nhưng khi giảm xuống còn 78, tỷ lệ này rơi xuống dưới mức cảnh báo 130%, nhà môi giới sẽ gửi thông báo yêu cầu bạn bổ sung ký quỹ ngay lập tức.

Nếu bạn không có đủ tiền mặt để bổ sung, họ sẽ không chờ đợi, mà sẽ trực tiếp bán tháo cổ phiếu của bạn trên thị trường để lấy tiền — đó chính là thanh lý bắt buộc. Từ góc độ nhà đầu tư, quá trình này gọi là cắt lỗ do vay vốn hoặc cháy tài khoản. Một khi bị cắt lỗ, bạn không chỉ mất tiền đúng mức, mà còn phải chịu thiệt hại thêm do phải thoát ra nhanh theo giá thị trường hiện tại.

Chuỗi phản ứng của việc cắt lỗ cháy tài khoản: Tại sao một người bị cắt lỗ lại có thể gây ra cơn bão thị trường

Câu chuyện của Bill Hwang chính là ví dụ điển hình về tác động hệ thống của việc cắt lỗ.

Hwang là một cao thủ đòn bẩy, ông đã dùng 10 năm để biến tài sản 2.2 tỷ USD thành 20 tỷ USD, dựa trên việc liên tục sử dụng đòn bẩy cao, chọn lọc các doanh nghiệp tiềm năng và phân bổ trọng số lớn. Chiến lược này trong thị trường tăng trưởng sẽ tạo ra lợi nhuận khổng lồ, nhưng khi thị trường đảo chiều, rủi ro cũng lớn không kém.

Năm 2021, khi thị trường biến động mạnh, các vị thế của ông bắt đầu xuất hiện dao động. Nhà môi giới để tránh rủi ro của chính mình, quyết định buộc phải thanh lý một phần cổ phiếu của ông để duy trì tỷ lệ ký quỹ. Nhưng số lượng cổ phiếu ông nắm giữ cực kỳ lớn, khi ông bắt đầu bán tháo quy mô lớn, thị trường không đủ cầu để hấp thụ. Điều này khiến giá cổ phiếu bị đẩy xuống, kích hoạt các nhà đầu tư khác cũng bị gọi ký quỹ, tạo thành hiệu ứng dây chuyền.

Thêm vào đó, để duy trì tỷ lệ vay vốn tổng thể, nhà môi giới còn bắt đầu bán tháo các cổ phiếu trong danh mục của ông vốn đang có đà tăng tốt. Việc bán tháo không phân biệt này càng làm tăng tâm lý hoảng loạn trên thị trường, khiến tất cả các cổ phiếu ông đầu tư trong vòng hai ngày đều bị bán tháo mạnh.

Ảnh hưởng trực tiếp của cắt lỗ cháy tài khoản đến giá cổ phiếu

Tăng tốc giảm giá mất kiểm soát

Khi nhà đầu tư nhỏ lẻ thấy giá cổ phiếu giảm, đa số sẽ do dự có nên bán để tránh lỗ. Nhưng suy nghĩ của nhà môi giới hoàn toàn khác — họ chỉ quan tâm đến việc thu hồi vốn vay. Khi họ thực hiện thanh lý bắt buộc, mục tiêu duy nhất là giao dịch thành công, không quan tâm đến giá cao hơn cho nhà đầu tư.

Điều này có nghĩa là khi một cổ phiếu bị kích hoạt cắt lỗ do cháy tài khoản, giá thường sẽ giảm quá mức hợp lý. Và điểm thấp phi lý này thường sẽ kích hoạt làn sóng giảm tiếp theo, đẩy giá cổ phiếu xuống theo hình xoắn ốc. Nếu bạn là người mua vào, nên tránh các cổ phiếu có tín hiệu rủi ro cắt lỗ; ngược lại, người bán khống có thể kiếm lời trong cơn bão này.

Suy giảm về mặt dòng tiền và rủi ro xu hướng sau đó

Trong điều kiện bình thường, các đội ngũ quản lý doanh nghiệp và các nhà đầu tư tổ chức dài hạn (quỹ hưu trí, công ty bảo hiểm, v.v.) được xem là dòng tiền ổn định, họ nắm giữ cổ phiếu lâu dài, tự tin vững vàng. Nhưng khi xảy ra cắt lỗ quy mô lớn, cổ phiếu bị bán ra sẽ rơi vào tay nhiều nhà đầu tư nhỏ lẻ.

Tính chất của nhà đầu tư nhỏ lẻ là dễ bị dao động theo biến động ngắn hạn, khi cổ phiếu có biến động nhỏ cũng dễ dàng mua bán. Điều này dẫn đến dòng tiền dài hạn rút khỏi cổ phiếu, các nguồn vốn lớn càng không muốn tham gia mua vào. Kết quả là cổ phiếu tiếp tục giảm giá, cho đến khi có tin tích cực lớn mới thu hút dòng tiền quay trở lại. Do đó, sau cắt lỗ, cổ phiếu thường không nên đầu tư vì rủi ro giảm giá ngắn hạn vẫn rất cao.

Năm nguyên tắc sử dụng đòn bẩy tài chính một cách khôn ngoan để không bị chính đòn bẩy hại

Dù rủi ro vay vốn rất lớn, nhưng người biết vận dụng có thể nâng cao hiệu quả vốn đáng kể.

Thứ nhất, sử dụng vay vốn để phân kỳ mua vào. Giả sử bạn thích một công ty nhưng hạn chế về vốn, vay vốn giúp bạn mua theo từng mức giá khác nhau, đồng thời giữ lại tiền mặt để đối phó với các đợt giảm sau này. Nếu giá tăng, bạn hưởng lợi; nếu giảm, bạn có thể mua thêm để giảm trung bình giá.

Thứ hai, chỉ dùng vay vốn với các cổ phiếu thanh khoản cao. Bài học của Bill Hwang chính là điều này — ông nắm giữ số lượng cổ phiếu quá lớn, khi cần bán tháo sẽ không thể tiêu thụ hết trên thị trường. Luôn chọn các cổ phiếu có vốn hóa lớn, khối lượng giao dịch hàng ngày đủ lớn, để dù có phải thoát ra gấp cũng không gây trượt giá quá nhiều.

Thứ ba, tính toán tỷ lệ chi phí vay và lợi nhuận kỳ vọng. Vay vốn phải trả lãi cho nhà môi giới. Nếu cổ phiếu bạn chọn có tỷ lệ cổ tức hàng năm gần bằng lãi vay hàng năm, thì vay vốn không còn ý nghĩa — lợi nhuận của bạn sẽ bị lãi vay ăn mòn hết.

Thứ tư, đặt điểm thoát ra rõ ràng tại các vùng kháng cự và hỗ trợ kỹ thuật. Cổ phiếu thường dao động trong vùng kháng cự và hỗ trợ. Nếu dùng vay vốn mà giá cổ phiếu tăng đến vùng kháng cự nhưng không thể vượt qua, có thể sẽ bị kẹt trong trạng thái tích lũy lâu dài, trong đó bạn vẫn phải trả lãi nhưng giá không tiến lên. Nên chốt lời khi không thể vượt qua kháng cự. Ngược lại, khi giá phá vỡ hỗ trợ, khả năng hồi phục ngắn hạn rất thấp, nên cắt lỗ ngay.

Thứ năm, kỷ luật là trên hết. Có kế hoạch rõ ràng khi vào ra, điểm chốt lời, cắt lỗ rõ ràng, kiểm soát vị thế chặt chẽ — đó mới là bí quyết đầu tư dài hạn. Đòn bẩy có thể làm tăng lợi nhuận, cũng có thể làm tăng thiệt hại, chỉ có người kỷ luật nghiêm mới có thể kiểm soát tốt.

Thông điệp cuối cùng về ý nghĩa của cắt lỗ do vay vốn

Vay vốn là con dao hai lưỡi. Dùng đúng cách có thể thúc đẩy tích lũy tài sản nhanh chóng, lạm dụng sẽ nhanh chóng xóa sạch tài sản. Câu chuyện của Bill Hwang từ 200 tỷ USD rơi xuống 0, các đợt gọi ký quỹ trong các biến động thị trường đều nhắc nhở nhà đầu tư một chân lý:

Đòn bẩy cao mang lại lợi nhuận cao, nhưng những con chim đen (black swan) không bao giờ báo trước. Cắt lỗ do vay vốn không phải là chuyện xa vời, mà là cơ chế thường xuyên của thị trường. Trước khi đầu tư, cần nghiên cứu kỹ lưỡng, chọn đúng mục tiêu, đặt mức đòn bẩy hợp lý để vừa theo đuổi lợi nhuận, vừa kiểm soát rủi ro trong khả năng chấp nhận.