Vào dịp Lễ Tạ Ơn tôi đã nói rồi, điểm rủi ro thực sự đáng chú ý không phải ở Cục Dự trữ Liên bang Mỹ mà là ở Nhật Bản.

Hai tháng gần đây, lợi suất trái phiếu chính phủ Nhật hoàn toàn mất kiểm soát. Lợi suất trái phiếu kỳ hạn 10 năm tăng vọt lên mức cao nhất trong 17 năm, còn trái phiếu 30 năm thì phá kỷ lục lịch sử. Nên nhớ đây là quốc gia đã duy trì lãi suất 0% suốt hai mươi năm, diễn biến này không phải điều chỉnh bình thường, mà là tín hiệu thời đại lãi suất đã thực sự quay trở lại.

Tại sao thị trường toàn cầu lại sợ Nhật Bản thay đổi lãi suất? Hãy nhớ lại tháng 7 năm ngoái, Ngân hàng Trung ương Nhật chỉ điều chỉnh nhẹ lãi suất từ 0,1% lên 0,25%, kết quả ra sao? Chứng khoán Mỹ lao dốc, Bitcoin sụp đổ, toàn bộ thị trường châu Á đồng loạt rơi tự do. Đó chỉ là thử nghiệm nhỏ. Lần này xem chừng, Nhật Bản không còn thử nữa mà thực sự nghiêm túc.

Tại sao Nhật Bản bắt buộc phải tăng lãi suất? Vì nền kinh tế ngủ quên suốt ba mươi năm này thực sự đang tỉnh dậy. Lạm phát cơ bản ổn định trên 2%, tăng lương đạt mức cao nhất trong 30 năm, lợi nhuận doanh nghiệp cũng đang cải thiện. Nhưng vấn đề là—lãi suất siêu thấp kéo dài bắt đầu quay lại phản tác dụng với các thành quả này. Yên Nhật liên tục mất giá đẩy chi phí nhập khẩu tăng, lạm phát buộc phải leo thang, mức tăng lương không theo kịp giá cả. Để bảo vệ đà phục hồi khó khăn này, Nhật Bản không còn lựa chọn nào khác, buộc phải tăng lãi suất, phải bình thường hóa chính sách tiền tệ.

Điều này có nghĩa là gì? Nghĩa là kênh vốn "rẻ nhất thế giới" đã hỗ trợ tài sản rủi ro toàn cầu tăng điên cuồng suốt hơn chục năm qua sắp bị cắt đứt.

Rủi ro thực sự nằm ở đây: hàng nghìn tỷ USD quy mô giao dịch vay mượn yen (carry trade) trên toàn cầu đang bị đẩy vào ngõ cụt.

Cách chơi vốn rất đơn giản—vay đồng yên lãi suất siêu thấp ở Nhật, đổi sang đô la Mỹ, rồi mua trái phiếu Mỹ, cổ phiếu Mỹ, tiền mã hóa, bất động sản. Miễn là yên không lên giá thì chỉ việc ngồi không cũng kiếm tiền. Nhưng một khi Nhật tăng lãi suất, yên mạnh lên, toàn bộ chuỗi này lập tức đảo chiều: chi phí vay tăng vọt, tài sản tính theo yên thì sụt giá, lối thoát duy nhất là bán tháo tài sản để trả lại yên. Rồi mọi người cùng tháo chạy, dẫn đến sụp đổ dây chuyền.

Đây không phải là dọa suông, lịch sử đã từng xảy ra.

Lần này tại sao càng nguy hiểm hơn?

Vì lãi suất trái phiếu chính phủ Nhật đã không thể kìm nén nổi nữa. Lãi suất là do thị trường quyết định, không phải ngân hàng trung ương muốn nói gì thì kiểm soát được. Hiện tại diễn biến lợi suất lại đang ép Ngân hàng Trung ương Nhật phải tăng lãi suất. Cộng thêm việc ngân hàng trung ương chuyển sang quan điểm diều hâu, thị trường đã sớm định giá trước kịch bản "Nhật Bản bước vào chu kỳ tăng lãi suất".

Thị trường tiền mã hóa, chứng khoán Mỹ, tài sản rủi ro toàn cầu, tất cả đều đang chờ xem Nhật Bản sẽ đi bước tiếp theo ra sao.