Tại sao não của bạn khiến bạn mua đỉnh

Warren Buffett đã nói: Thị trường là một cỗ máy chuyển tiền từ túi của những người thiếu kiên nhẫn sang tay những người kiên nhẫn. Bí mật ở đây là thần kinh sinh học.

Thời kỳ thị trường tăng trưởng: Não bị bắt cóc

Khi BTC tăng vọt, bộ não của bạn sẽ giải phóng dopamine (dopamine), chất gây cảm giác thích thú. Lúc này, FOMO (sợ bỏ lỡ) sẽ hoàn toàn tắt đi lý trí. Bạn thấy người khác trên Twitter khoe khoang về đồng TRUMP tăng giá, các neuron gương (mirror neurons) bắt đầu hoạt động - bạn sẽ vô tình bắt chước hành vi của người khác và mua theo.

Vấn đề: Ở giai đoạn này, bộ não của bạn chỉ tập trung vào phần thưởng, hoàn toàn bỏ qua rủi ro. Bong bóng chính là thế mà hình thành.

Thời kỳ thị trường gấu: Nỗi sợ hãi đã chiếm lấy

Khi thị trường đảo chiều, cấu trúc trong não gọi là hạch hạnh nhân (amygdala) sẽ tiếp quản mọi thứ. Nó sẽ kích hoạt “phản ứng chiến đấu hoặc bỏ chạy” (fight-or-flight), dẫn đến bán tháo hoảng loạn.

Còn có một khái niệm gọi là thiên kiến tránh tổn thất (loss aversion bias) — cảm giác đau đớn khi mất 100 đồng lớn hơn rất nhiều so với cảm giác vui sướng khi kiếm được 100 đồng. Vì vậy, trong thị trường gấu, mọi người thường cắt lỗ ở đáy.

Bẫy tâm lý quan trọng

• Sự không nhất quán nhận thức (Cognitive Dissonance): Thấy đồng coin giảm mà vẫn tự lừa dối bản thân, tưởng tượng về sự phục hồi.
• Tâm lý đám đông: Nhìn thấy người khác điên cuồng mua vào, bạn cũng lao theo.
• Nỗi sợ FOMO: Sợ bỏ lỡ 100 lần tiếp theo

Đưa ra lời khuyên của bạn

Biết những điều này về khoa học não, bạn có thể nhận diện thị trường đang trong định giá hợp lý hay cuồng nhiệt tập thể. Lần tới khi thấy một đồng coin tăng giá mạnh, hãy tự hỏi: Đây là do yếu tố cơ bản thúc đẩy, hay là do dopamine của tôi đang làm rối loạn?

Nói đơn giản: Đừng để hạch hạnh nhân của bạn thay bạn quyết định giao dịch.