Phần thưởng khối

Phần thưởng khối là gì?

Phần thưởng khối là khoản thù lao dành cho việc tạo ra một khối mới trên blockchain.

Phần thưởng này gồm hai thành phần chính: trợ cấp khối (coin mới phát hành) và phí giao dịch. Người tham gia tạo thành công một khối mới sẽ nhận toàn bộ phần thưởng này. Trên các mạng Proof of Work (PoW), “thợ đào” thực hiện nhiệm vụ này bằng cách cung cấp sức mạnh tính toán để xác thực giao dịch. Trên các mạng Proof of Stake (PoS), “người xác thực” chịu trách nhiệm tạo khối bằng cách staking token và chấp nhận rủi ro vận hành.

Đối với Bitcoin, mỗi khối chứa một “giao dịch coinbase” đặc biệt phát hành bitcoin mới làm trợ cấp khối, cùng với toàn bộ phí giao dịch trong khối đó. Đối với Ethereum, sau EIP-1559, phí cơ sở bị đốt, nên người xác thực chỉ nhận phần thưởng khối và “tip” (phí ưu tiên) do người dùng trả thêm.

Tại sao cần hiểu về phần thưởng khối?

Phần thưởng khối quyết định tốc độ phát hành token cũng như thu nhập của người tham gia mạng lưới.

Xét về khía cạnh tài sản, trợ cấp khối là nguồn cung token mới chủ yếu, ảnh hưởng trực tiếp đến lạm phát và biến động cung tổng thể. Ví dụ, sau khi Bitcoin halving năm 2024, trợ cấp mỗi khối là 3,125 BTC, khiến tốc độ tăng cung hàng năm giảm mạnh vào năm 2025 và củng cố tính khan hiếm của Bitcoin.

Xét về thu nhập, dòng tiền của thợ đào hoặc người xác thực phụ thuộc vào phần thưởng khối, giá token và phí giao dịch. Đối với người mới tìm hiểu sản phẩm đào hoặc staking, việc nắm rõ cấu trúc phần thưởng giúp đánh giá tính thực tế của lợi nhuận kỳ vọng.

Xét về bảo mật mạng, phần thưởng cao và ổn định sẽ thu hút nhiều sức mạnh băm hoặc vốn staking, gia tăng chi phí tấn công và củng cố an ninh tổng thể. Ngược lại, phần thưởng thấp sẽ khiến người tham gia rời bỏ, làm giảm an ninh mạng lưới.

Phần thưởng khối hoạt động như thế nào?

Trong PoW, thợ đào cạnh tranh sức mạnh tính toán để nhận trợ cấp và phí giao dịch.

Với Bitcoin, thợ đào tập hợp các khối hợp lệ và phát tán lên mạng. Khi được xác nhận, giao dịch coinbase sẽ phát hành trợ cấp hiện tại (3,125 BTC) cộng với toàn bộ phí giao dịch trong khối. Pool đào thường phân phối phần thưởng này cho thợ đào dựa trên tỷ lệ sức mạnh băm đóng góp.

Trong hệ thống PoS như Ethereum, người xác thực phải staking token để đủ điều kiện đề xuất khối mới. Người được chọn sẽ tạo khối mới và nhận phần thưởng đề xuất cùng với “tip” giao dịch. EIP-1559 đốt phí cơ sở, nên người xác thực chỉ nhận tip và phần thưởng đề xuất. Người xác thực còn có thể nhận thêm thưởng nếu xác nhận kịp thời, nhưng bị phạt (slashing) nếu có hành vi gian lận hoặc offline.

Phí giao dịch trở thành một phần thưởng như thế nào?

Khi người dùng gửi giao dịch, họ đặt một khoản phí—trên Bitcoin gọi là phí giao dịch, trên Ethereum gồm phí cơ sở cộng tip. Các khoản phí này được chuyển cho người sản xuất khối khi khối được tạo, tạo thành thành phần thứ hai của phần thưởng khối. Khi mạng lưới tắc nghẽn, phí tăng—phần thưởng cũng tăng theo.

Phần thưởng khối thể hiện như thế nào trong hệ sinh thái tiền mã hóa?

Phần thưởng xuất hiện dưới dạng thu nhập đào, lợi nhuận staking và biến động phí giao dịch.

Trong đào Bitcoin, thợ đào nhận chi trả hàng ngày từ pool, dựa trên phần chia của cả trợ cấp khối và phí giao dịch trong mỗi khối. Khi nhu cầu cao, phí của một khối có thể vượt trợ cấp, khiến thu nhập biến động mạnh theo hoạt động mạng.

Trong staking Ethereum, người xác thực hoặc người dùng staking qua sàn giao dịch nhận phần thưởng khối và tip, lợi nhuận được phân phối hàng ngày hoặc theo epoch. Phí cơ sở bị đốt, nên khi hoạt động mạng cao, Ethereum có thể chuyển sang giảm phát; phần lớn lợi nhuận staking đến từ tip và phần thưởng xác thực.

Trên các sàn như Gate, người dùng mua ETH và tham gia staking hoặc tiết kiệm ETH thực chất nhận lợi suất on-chain phát sinh từ phần thưởng khối và tip của người xác thực. Lợi nhuận được thể hiện theo phạm vi hàng năm, nhưng biến động theo thời gian thực dựa trên hiệu suất on-chain.

Khi DeFi hoặc NFT bùng nổ, hoạt động on-chain tăng làm phí giao dịch tăng—đẩy mạnh thành phần phí trong phần thưởng khối và tăng thu nhập cho thợ đào hoặc người xác thực. Khi thị trường trầm lắng, cả phí và phần thưởng đều giảm.

Làm thế nào để tham gia nhận thu nhập từ phần thưởng khối?

Bạn có thể chọn giữa staking PoS hoặc đào PoW.

Bước 1: Mở tài khoản trên Gate và hoàn tất xác minh danh tính, đánh giá rủi ro. Khi tài khoản đã an toàn, chuẩn bị vốn và xác định mức chấp nhận rủi ro.

Bước 2: Ưu tiên staking PoS cho người mới. Mua ETH, ATOM, SOL hoặc các token có thể staking khác. Trên trang staking/tiết kiệm của Gate, chọn sản phẩm mong muốn và xem xét phạm vi lợi suất hàng năm, kỳ hạn khóa, quy tắc rút và chi tiết phạt.

Bước 3: Hiểu rõ phí và thời gian. Staking thường có thời gian mở khóa; lợi nhuận trả theo ngày hoặc epoch. Lưu ý thu nhập đến từ cả phần thưởng khối và tip—lợi suất không được đảm bảo.

Bước 4: Ước tính lợi nhuận và rủi ro. Tính lợi nhuận dự kiến bằng “số lượng staking × phạm vi hàng năm” đồng thời cân nhắc biến động giá, rủi ro bị phạt (slashing) và khả năng thay đổi quy tắc nền tảng.

Bước 5: Cẩn trọng với đào PoW. Đào yêu cầu đầu tư phần cứng chuyên dụng, chi phí điện và kỹ năng vận hành. Người mới có thể chọn pool đào hoặc hợp đồng hash rate nhưng nên xem kỹ điều khoản hợp đồng và tính toán điểm hòa vốn.

Xu hướng hoặc dữ liệu nổi bật mới nhất về phần thưởng khối là gì?

Thay đổi lớn năm nay là trợ cấp Bitcoin giảm mạnh.

Sau khi Bitcoin halving năm 2024, mỗi khối chỉ phát hành 3,125 BTC. Với khoảng một khối mỗi 10 phút—tương đương khoảng 144 khối/ngày—tức là khoảng 450 BTC cung mới mỗi ngày cho năm 2025 (không tính phí), hoặc khoảng 164.250 BTC mỗi năm. Khi mạng tắc nghẽn, phí của một khối có thể vượt quá trợ cấp 3,125 BTC, khiến thu nhập thợ đào ngày càng phụ thuộc vào phí giao dịch.

Ethereum đã trải qua nhiều tháng giảm phát hoặc lạm phát thấp trong năm 2024. Bước sang 2025, tỷ lệ staking vẫn cao, lợi suất hàng năm cho người xác thực phổ biến trong khoảng 3%–5%. Phần thưởng xác thực chủ yếu đến từ phần thưởng đề xuất và tip; tip tăng khi hoạt động mạng cao, làm phần thưởng khối tăng tạm thời, nhưng giảm khi thị trường yên ắng.

Các chuỗi PoS khác (như SOL hoặc ATOM) đang dần giảm tỷ lệ lạm phát. Do đó, người xác thực nhận ít phần thưởng từ lạm phát hơn, trong khi phí giao dịch chiếm tỷ trọng lớn hơn trong thu nhập—đây là xu hướng nổi bật năm qua. Người dùng staking trên các mạng này cần theo dõi hoạt động và xu hướng phí, không chỉ tỷ lệ lạm phát công khai.

Tổng thể năm 2025, khi trợ cấp giảm và phí giao dịch trở nên quan trọng với dòng tiền, thu nhập thợ đào/người xác thực sẽ nhạy cảm hơn với hoạt động on-chain. Nhà đầu tư cân nhắc đào hoặc staking nên theo dõi sát mức độ hoạt động mạng và xu hướng phí (“năm nay” hoặc “6 tháng gần nhất”) khi ra quyết định.

Thuật ngữ liên quan

• Phần thưởng khối: Sự kết hợp giữa phần thưởng tiền mã hóa và phí giao dịch dành cho thợ đào hoặc người xác thực khi tạo thành công một khối mới.
• Proof of Work: Cơ chế đồng thuận mà các thành viên mạng giải bài toán tính toán phức tạp để xác thực giao dịch và tạo khối mới.
• Đào (Mining): Quá trình sử dụng tài nguyên tính toán để cạnh tranh nhận phần thưởng khối, trung tâm của các mạng PoW.
• Điều chỉnh độ khó (Difficulty Adjustment): Quá trình tự động điều chỉnh độ khó đào dựa trên tổng sức mạnh băm nhằm duy trì thời gian tạo khối ổn định.
• Hash Rate: Chỉ số tổng sức mạnh tính toán bảo vệ mạng blockchain, đo bằng số phép băm mỗi giây.

Câu hỏi thường gặp

Mất bao lâu để phần thưởng khối đào được ghi nhận?

Phần thưởng khối thường được ghi nhận sau một vài khối xác nhận kể từ khi thợ đào tạo thành công khối mới; thời gian thực tế phụ thuộc vào cơ chế xác nhận của blockchain. Với Bitcoin, thường mất 100 xác nhận (khoảng 16,7 giờ); trên Ethereum, phần thưởng gần như tức thì. Thời gian xác nhận khác nhau tùy từng mạng—tham khảo tài liệu chính thức của dự án để biết chi tiết.

Phần thưởng khối có giảm theo thời gian không?

Có—hầu hết blockchain công khai lớn đều có cơ chế giảm phần thưởng khối theo thời gian để kiểm soát tổng cung token. Bitcoin giảm một nửa phần thưởng khối khoảng mỗi 4 năm—từ 50 coin ban đầu xuống còn 6,25 coin mỗi khối hiện tại; Ethereum cũng thay đổi cấu trúc phần thưởng sau “The Merge.” Mô hình này mô phỏng sự khan hiếm của kim loại quý nhằm hỗ trợ giá trị token lâu dài.

Sự khác biệt giữa đào đơn lẻ và đào pool về phần thưởng khối là gì?

Thợ đào solo khi tìm được khối mới sẽ nhận toàn bộ phần thưởng—nhưng xác suất thấp và thời gian chờ lâu. Pool đào phân phối phần thưởng cho tất cả thành viên theo tỷ lệ đóng góp, giảm rủi ro và thời gian chờ nhưng phải trả phí quản lý pool. Người mới thường chọn pool để ổn định; thợ đào quy mô lớn có thể chọn đào riêng.

Staking (PoS) hay đào (PoW) mang lại lợi nhuận phần thưởng khối cao hơn?

Lợi nhuận thay đổi lớn tùy dự án và thị trường. Đào đòi hỏi đầu tư phần cứng chuyên dụng và phụ thuộc vào thay đổi độ khó; staking chỉ cần khóa token, thường đạt 5%–15% APY. Staking dễ tiếp cận hơn nhưng đào có thể hấp dẫn khi thị trường giảm nếu độ khó giảm—nên chọn theo nguồn lực và khẩu vị rủi ro.

Thợ đào có tiếp tục đào nếu blockchain ngừng phát hành trợ cấp khối?

Có—thợ đào sẽ chuyển sang phụ thuộc chủ yếu vào phí giao dịch (gas fee) làm nguồn thu. Bitcoin đang tiến tới mô hình này: khi toàn bộ bitcoin đã được đào và trợ cấp kết thúc hoàn toàn, thợ đào sẽ chỉ dựa vào phí giao dịch. Các chuỗi có phí đủ cao sẽ giữ chân thợ đào; chuỗi có phí thấp sẽ mất an ninh do thiếu người tham gia.

Tài liệu tham khảo & Đọc thêm

• https://www.investopedia.com/terms/b/block-reward.asp
• https://www.ledger.com/academy/glossary/block-reward