Nền tảng kỹ thuật, các thách thức trong triển khai và xu hướng phát triển của Decentralized Social

Các giao thức xã hội phi tập trung (Social Fi) đã không còn xa lạ, nhưng sản phẩm trong lĩnh vực này vẫn liên tục đổi mới và phát triển đầy ý nghĩa.

Đầu năm nay, Kaito lần đầu tiên giúp “sự chú ý” trở thành thước đo có thể giao dịch, nhờ cơ chế khuyến khích thu hút người dùng và hỗ trợ hoạt động dự án Web3. Gần đây, FOMO—ứng dụng nổi bật tại các cộng đồng crypto Mỹ và châu Âu—kết nối trực tiếp hành vi giao dịch on-chain với quan hệ xã hội. Người dùng có thể quan sát cách dòng tiền thông minh vận động trên chuỗi, đồng thời nhận thấy sự liên kết giữa các hành động đó với tài khoản xã hội, tạo hiệu ứng cộng hưởng cảm xúc mạnh mẽ và thúc đẩy “FOMO”.

Dù các tính năng ứng dụng liên tục đổi mới, ba nền tảng cốt lõi—hệ thống nhận diện, lưu trữ dữ liệu và cơ chế tìm kiếm, đề xuất—mới là yếu tố quyết định tiềm năng thực sự của ngành. Trong bối cảnh này, bài viết phân tích kiến trúc sản phẩm Social Fi để đánh giá sự phát triển công nghệ, rủi ro cấu trúc của giao thức xã hội phi tập trung, đồng thời dự báo hướng đi tiếp theo của Social Fi.

Độ trưởng thành kỹ thuật: Ba trụ cột của giao thức xã hội phi tập trung

Cả mạng xã hội tập trung Web2 và giao thức xã hội phi tập trung Web3 đều xây dựng trên ba nền tảng cốt lõi:

• Hệ thống nhận diện (Account / ID)
• Lưu trữ dữ liệu (Storage)
• Cơ chế tìm kiếm và đề xuất (Search & Recommendation)

Ba yếu tố này quyết định mức độ phi tập trung và hướng phát triển lâu dài của giao thức. Hệ thống nhận diện cùng lưu trữ dữ liệu đã có bước tiến lớn, nhưng tìm kiếm và đề xuất vẫn là thách thức sơ khai—là chìa khóa cho đột phá tương lai.

1. Hệ thống nhận diện (Account / ID)

Các giao thức triển khai nhận diện theo nhiều hướng kỹ thuật:

• Nostr sử dụng cấu trúc mật mã và lưu trữ cục bộ, không phụ thuộc client/server—tạo hệ thống tài khoản phi tập trung hoàn toàn. Giai đoạn đầu trải nghiệm người dùng còn hạn chế, nhưng cải tiến như liên kết tên người dùng giúp tăng sự thân thiện.
• Farcaster ứng dụng nhận diện phi tập trung on-chain (DID), lưu trữ dữ liệu trên các Hub chuyên dụng.
• Tài khoản Mastodon / ActivityPub gắn với tên miền, server riêng. Nếu server ngừng hoạt động, tài khoản sẽ mất hiệu lực.

Các phương thức này phản ánh mức độc lập với client/server và khả năng xác thực đa nền tảng.

2. Lưu trữ dữ liệu (Storage)

Dữ liệu Web2 lưu trên server tập trung, còn giao thức xã hội phi tập trung dùng node phân tán hoặc mạng relay.

Farcaster dựa trên khoảng một trăm Data Hub, tối ưu hóa hiệu suất lưu trữ và phân biệt dữ liệu on-chain/off-chain.

Mastodon hoạt động trên các server độc lập, hệ thống mở nhưng thiếu khả năng tương tác lẫn nhau.

Nostr cho phép mọi người triển khai Relay, đồng bộ dữ liệu giữa các Relay—kể cả khi một số Relay ngoại tuyến, người dùng vẫn truy cập được nội dung.

Tiêu chí quan trọng gồm: vị trí lưu trữ, truy xuất khi node lỗi và xác minh tính toàn vẹn dữ liệu.

Kiểu online/offline của Nostr giúp giảm tải, tăng thừa lưu trữ phân tán. YakiHonne đi đầu với mô hình đăng bài offline, cho phép người dùng đăng và tự động đồng bộ ngay khi kết nối yếu.

3. Tìm kiếm & đề xuất (Search & Recommendation)

Thuật toán tìm kiếm và đề xuất là bài toán phức tạp và quan trọng nhất.

Giai đoạn đầu, Nostr chỉ tìm kiếm qua public key, khiến trải nghiệm hạn chế. Liên kết tên người dùng đã cải thiện rõ rệt.

Bluesky (AT Protocol) sử dụng thuật toán đề xuất bán tập trung nhằm tăng tính thân thiện.

Nostr tiếp tục phát triển cơ chế tìm kiếm, đề xuất phi tập trung ở tầng relay.

Đổi mới thuật toán là rào cản lớn nhất với nền tảng xã hội phi tập trung. Nếu giải quyết được, nền tảng sẽ mở rộng quy mô vượt trội.

Tóm lại, giao thức xã hội phi tập trung đã hoàn thành khoảng 2,5/3 thách thức: nhận diện đã phi tập trung hoàn toàn và dễ dùng hơn; cơ chế lưu trữ phân tán ổn định, cải thiện tìm kiếm và tải dữ liệu; thuật toán đề xuất vẫn ở giai đoạn thử nghiệm, hứa hẹn là điểm đột phá tiếp theo. Ví dụ, Kaito’s Yaps ứng dụng AI để định lượng, thưởng cho nội dung crypto chất lượng, đo lường “sự chú ý” và ảnh hưởng trong cộng đồng—thay vì chỉ đếm lượt thích hay lượt xem. Điều này có thể là bước ngoặt giúp mạng xã hội phi tập trung phổ cập rộng rãi.

Những điểm yếu phổ biến trong sự phát triển của ứng dụng Social Fi

Kể từ khi Social Fi ra mắt, đã có hàng loạt dự án như Lens Protocol, Farcaster, Friend Tech. Tuy nhiên, đa số ứng dụng vướng phải “bẫy cấu trúc”, dẫn đến khó giữ chân người dùng sau khi làn sóng hứng khởi ban đầu qua đi. Hệ quả là phần lớn dự án Social Fi tồn tại ngắn hạn, khó tăng trưởng bền vững.

Bẫy sao chép tính năng: Nhiều dự án Social Fi chỉ sao chép chức năng xã hội Web2—bài đăng ngắn, nội dung dài, video, nhóm... Điều này thiếu động lực chuyển đổi và giá trị khác biệt.

Bẫy thiếu cộng đồng ngách: Thành công ban đầu phụ thuộc vào sức mạnh cộng đồng ngách. Ví dụ, Nostr—giao thức ngách—phát triển nhờ cộng đồng Bitcoin giàu văn hóa; riêng client YakiHonne đã vượt Warpcast của Farcaster về hoạt động. Sản phẩm Social Fi thiếu nền tảng văn hóa hoặc ứng dụng rõ ràng thường chỉ tồn tại ngắn hạn.

Bẫy lạm dụng khuyến khích token: Một số dự án nghĩ rằng khuyến khích token đủ thay thế cho sự phù hợp sản phẩm-thị trường thực sự. Nhiều ứng dụng xã hội Web3 từng lan truyền mạnh nhưng nhanh chóng giảm sút khi thiếu hệ sinh thái người dùng bền vững. Các dự án tích hợp DID, Passport, chức năng Web2, phát hành token, module thanh toán... tưởng như toàn diện nhưng thực tế lại phức tạp, khó bền vững. Mỗi module là một ứng dụng chuyên biệt.

Liên tục tái cấu trúc ứng dụng: Ngành đang chuyển từ giai đoạn trưởng thành giao thức sang thiết kế lại ứng dụng. Ứng dụng xã hội tương lai sẽ không đơn thuần là phần mở rộng của Web2 mà sẽ có mô hình tương tác hoàn toàn mới. Sau 5 năm nữa, định dạng ứng dụng sẽ khác biệt hẳn.

Khi các vấn đề cốt lõi ở tầng giao thức được giải quyết, các ứng dụng mới sẽ xuất hiện với hình thức vượt xa các mô hình xã hội hiện nay.

Bẫy tài nguyên và câu chuyện: Giao thức xã hội có vị trí chiến lược, chính trị đặc biệt trong ngành. Việc có nguồn lực, phe nhóm hậu thuẫn là yếu tố sống còn. Nostr và Bluesky có hậu thuẫn mạnh dù không phát hành token. Vượt qua rào cản tài nguyên và câu chuyện là bài toán khó với dự án Social Fi.

Triển vọng tương lai: Giai đoạn tiếp theo của Social Fi

Phần lớn social token không tạo ra giá trị dài hạn vì thiếu logic giao dịch và khả năng giữ chân người dùng thực. So với mô hình khuyến khích Social Fi truyền thống, hai hướng đi sau đây có nhiều tiềm năng hơn:

1. Người dùng xã hội có nhu cầu thanh toán (Social Client như cổng thanh toán)

Client xã hội vốn có cấu trúc để gắn nhận diện, bản đồ quan hệ và luồng tin nhắn—rất phù hợp làm điểm đầu cho thanh toán xuyên biên giới, thanh toán nhỏ, kiếm tiền từ nội dung.

2. Người dùng xã hội có nhu cầu giao dịch (Social Client như cổng DeFi)

Mạng xã hội gắn với hoạt động tài sản. Khi bản đồ quan hệ tích hợp luồng tài sản on-chain, sẽ hình thành “cổng giao dịch tài chính on-chain theo động lực xã hội” mới. FOMO—ứng dụng liên kết hành động xã hội và giao dịch—là dấu hiệu tiên phong của xu hướng này.

Lưu ý:

1. Bài viết này được đăng lại từ [TechFlow], bản quyền thuộc về tác giả [Shaun, Yakihonne; Evan, Waterdrip Capital]. Nếu có vấn đề về bản quyền, vui lòng liên hệ đội ngũ Gate Learn để được xử lý kịp thời.
2. Tuyên bố miễn trừ trách nhiệm: Quan điểm, ý kiến trong bài viết thuộc về tác giả, không phải là lời khuyên đầu tư.
3. Các phiên bản ngôn ngữ khác của bài viết này do đội ngũ Gate Learn dịch. Trừ khi Gate được ghi rõ, nghiêm cấm sao chép, phân phối, sử dụng lại bản dịch này dưới mọi hình thức.