Khủng hoảng tuổi trung niên của Bitcoin: Liệu OG crypto có kịp chinh phục thế hệ Gen-Z?

Chào mừng bạn đến với Slate Sunday, chuyên mục hàng tuần của CryptoSlate, nơi mang đến các cuộc phỏng vấn chuyên sâu, phân tích chuyên gia và các bài bình luận sắc sảo, khám phá những ý tưởng và nhân vật đang định hình tương lai của ngành crypto.

Bitcoin từng là “kẻ ngoài cuộc”. Nó không ra đời từ sáng tạo của Thung lũng Silicon hay các phòng họp ngân hàng trung ương, mà xuất hiện đúng thời điểm sau khủng hoảng tài chính toàn cầu, mang trong mình tinh thần lật đổ sâu sắc.

Một bản whitepaper do Satoshi Nakamoto bí ẩn đăng lên mailing list cypherpunk đã giới thiệu một mạng lưới thanh toán ngang hàng, có khả năng vượt qua hệ thống tài chính hậu 2008 đầy khiếm khuyết.

Bitcoin là “tiền F-you”, tượng trưng cho sự phản đối các gói cứu trợ, phá sản ngân hàng và quản lý tập trung. Những người tiên phong coi mình là kẻ nổi loạn kỹ thuật số, xây dựng nền tảng cho một loại tiền tự do mới: không kiểm duyệt, không biên giới, không bị ràng buộc bởi các thể chế cũ. Satoshi đăng tải ngày 17 tháng 01 năm 2009:

“Có lẽ nên mua một ít đề phòng trường hợp nó phổ biến. Nếu đủ người cùng nghĩ như vậy, điều đó sẽ thành lời tiên tri tự hoàn thành.”

Từ biểu tượng nổi loạn đến tài sản thể chế

Sau 15 năm, Bitcoin từ một bản whitepaper của dân công nghệ đã trở thành mạng lưới tiền tệ toàn cầu trị giá hơn 2 nghìn tỷ USD. Việc được chấp nhận bởi cơ quan quản lý – từng là mục tiêu xa vời – nay đã thành hiện thực; ban đầu là các động thái thăm dò, sau đó là phê duyệt công khai. Bộ trưởng Tài chính Mỹ Scott Bessant phát biểu nhân dịp kỷ niệm Bitcoin:

“17 năm sau whitepaper, mạng lưới Bitcoin vẫn hoạt động và còn bền vững hơn bao giờ hết. Bitcoin không bao giờ dừng lại.”

Mỗi dấu mốc — từ ETF giao ngay, dòng tiền tỷ USD từ Wall Street, các dự luật ở Washington, đến Bitcoin xuất hiện trên bảng cân đối kế toán công ty đại chúng — đều cho thấy biểu tượng nổi loạn đã chinh phục mọi thử thách.

Nhưng cùng với sự hợp pháp hóa là nguy cơ lớn hơn: mất đi tính thời sự. Công nghệ chỉ sống khi câu chuyện của nó còn hấp dẫn. Và thế hệ tiếp theo đã quay lưng.

Nghĩa trang những “cáo phó” về Bitcoin

Viết cáo phó cho Bitcoin đã trở thành một thể loại nhàm chán (thậm chí là một ngành riêng). Từ mã nguồn mơ hồ, vụ hack Mt. Gox, lệnh cấm khai thác ở Trung Quốc, cú đánh từ các nhà quản lý đến nguy cơ máy tính lượng tử — đã có hơn 450 tiêu đề tuyên bố Bitcoin đã chết.

Warren Buffett, “Nhà tiên tri xứ Omaha”, gọi Bitcoin là “thuốc độc chuột bình phương”. Jamie Dimon từng mỉa mai:

“Tôi luôn phản đối crypto, Bitcoin, v.v. Ứng dụng thực sự duy nhất là cho tội phạm, buôn ma túy… rửa tiền, trốn thuế… Nếu tôi là chính phủ, tôi sẽ đóng cửa nó.”

Nhưng sau mỗi lần khủng hoảng, Bitcoin lại càng mạnh hơn. Sau mỗi cú sốc quản lý, sự cố bảo mật hay thị trường gấu, mạng lưới vẫn bền bỉ, các block vẫn tiếp tục được xác nhận và một câu chuyện mới xuất hiện: Bitcoin không thể bị chặn đứng.

Quan điểm này đã lan rộng đến mức cả Tổng thống Nga Vladimir Putin cũng xác nhận trên truyền thông:

“Bitcoin, ai cấm được? Không ai cả. Ai cấm được các phương tiện thanh toán điện tử khác? Không ai, vì đây là công nghệ mới.”

Bitcoin thực sự trở thành “vàng kỹ thuật số” cho thế hệ millennial số hóa: kiên cường, và nếu sống sót là tiêu chí, thì gần như “bất tử”.

Tuy nhiên, như Casa CSO kiêm chuyên gia bảo mật Bitcoin Jameson Lopp từng nói với CryptoSlate, mối đe dọa lớn nhất đối với Bitcoin không phải là công nghệ hay pháp lý. Đến năm 2025, đó chính là sự thờ ơ: người trẻ không còn quan tâm.

Gen-Z: Thiếu tiền, thiếu cả Bitcoin

‘Zoomers’ — thế hệ lớn lên cùng iPhone, Instagram, YouTube, TikTok và trưởng thành giữa mệt mỏi “chủ nghĩa tư bản muộn” — đang thay đổi luật chơi kinh tế.

Một cử nhân Gen-Z trung bình đối mặt với tiền lương đình trệ, khó mua nhà, việc đầu vào khan hiếm và nợ thẻ tín dụng tăng vọt. Khi “tương lai” chỉ là kỳ lương tiếp theo, thì tích trữ giá trị làm gì? Sean Ristau, Phó Chủ tịch Digital Assets tại InvestiFi, chia sẻ với CryptoSlate:

“Bitcoin khởi đầu là một thách thức trực diện hệ thống tài chính, một cuộc phản kháng. Giờ đây, nó giống vàng số, chủ yếu do cá mập và ngân hàng kiểm soát. Với người trẻ đang đối mặt lạm phát, nợ nần, chi phí leo thang, hình ảnh đó không đủ sức hút.”

Dù mạnh mẽ, Bitcoin lại bị Gen-Z xem là “già cỗi”. Những nhà đầu tư đầu tiên mang vết sẹo năm 2008, còn Zoomers lớn lên với meme stock, quyền chọn Robinhood và token chó.

Jeff Park, CIO ProCap BTC kiêm cố vấn Bitwise, cảnh báo: Câu chuyện về Bitcoin cần thay đổi. Gen-Z tìm kiếm ý nghĩa, ông nhận định, chứ không phải chỉ phòng ngừa lạm phát:

“Cuối cùng, luận điểm về Bitcoin sẽ đổ vỡ nếu người trẻ không mua vào.”

Trên podcast What Bitcoin Did, American HODL cũng thừa nhận:

“Việc Gen-Z không quan tâm đến Bitcoin là vấn đề lớn vì họ quá bi quan. Chúng ta phải tiếp cận, lay động họ: “Làm đi, trước khi quá muộn!” – vừa vì họ, vừa vì lợi ích chung. Cả hai đều quan trọng.”

Bối cảnh chính trị: HODL phe đỏ và xanh

Sự phân cực chính trị quanh Bitcoin chưa bao giờ gay gắt hơn. Khi chính quyền Biden siết chặt Choke Point 2.0 với doanh nghiệp crypto, lập trường của đảng là “crypto xấu, giám sát tốt”.

Đối lập, các nghị sĩ Cộng hòa MAGA, những người tự do và trung dung coi việc ủng hộ Bitcoin là biểu hiện của độc lập tài chính và phục hưng quốc gia.

Zoomers lại dửng dưng, tìm tới cộng đồng trực tuyến nơi sự đoàn kết quan trọng hơn đầu cơ. Chính trị của Bitcoin, từng đại diện cho tự do khỏi chính phủ, giờ vật lộn với làn sóng bất an kinh tế và mất niềm tin vào mọi thể chế. Park cảnh báo:

“Lý do các ứng viên xã hội chủ nghĩa không ủng hộ Bitcoin không phải vì sợ “giới tinh hoa”, mà vì họ nghĩ nó bất lợi. Điều này bất lợi thực sự. Bitcoin và Mamdani phải cùng xuất hiện trên một nền tảng thì Bitcoin mới thắng, không phải Bitcoin và Ackman.”

Trump cùng nhiều nhân vật Cộng hòa xem Bitcoin là công nghệ yêu nước, còn Gen-Z thiên tả lại hướng về các chính trị gia xã hội chủ nghĩa như Zohran Mamdani. Bitcoin bị xem là “side hustle” của phe tự do, tượng trưng cho lớp cũ kỹ. Như vậy, hình ảnh nổi loạn ngày xưa đã xa vời.

Vì sao triết lý Bitcoin không còn sức hút?

Thông điệp ban đầu của Bitcoin về tự do khỏi ngân hàng, tiết kiệm chống lạm phát, tài sản số khó bị tịch thu không còn hấp dẫn người trẻ. Họ xem tiền như điểm số trong trò chơi bất tận: luôn chuyển động, liên tục đổi thay. CMO Bitget Wallet, Jamie Elkaleh, nhận xét với CryptoSlate:

“Văn hóa đầu tư Gen Z nhanh, xã hội hóa, lan truyền như meme. Họ thích token do cộng đồng phát triển, tài sản gắn với AI, kinh tế sáng tạo vì cảm thấy được tham gia, phù hợp với hành vi số hóa của mình.

Người trẻ thường xem Bitcoin là tài sản cho quỹ và kho bạc, không phải nơi họ có thể tham gia trực tiếp… Câu chuyện “vàng kỹ thuật số” của Bitcoin tạo sự an toàn, uy tín nhưng thiếu năng lượng tương tác, mục đích – thứ định hình cách Gen Z tiếp cận tài chính.”

Ristau bổ sung:

“Sở hữu crypto tăng nhanh (hơn nửa Gen Z từng sở hữu tài sản số), nhưng khán giả Bitcoin vẫn chủ yếu là người lớn tuổi, giàu có, nam giới. Người trẻ lại tìm kiếm: memecoin ý nghĩa, token AI, dự án xã hội, game – những thứ vui vẻ, hữu ích, cộng đồng. Vậy lý do cho sự khác biệt này là gì?”

Vấn đề nhân khẩu học hay cơ hội?

Không khó hiểu khi người dưới 25 tuổi ngày càng vỡ mộng với thế giới và vị trí của mình: lạm phát cao, khó tích lũy, mất niềm tin vào hệ thống mà cha mẹ họ từng dựa vào.

Song nghịch lý thay, chính những khó khăn này lại có thể tạo nên làn sóng tiếp nhận mới. Grant Cardone, CEO Cardone Capital, nhận xét với CryptoSlate:

“Bitcoin không có ‘vấn đề tuổi trẻ’. Vấn đề thực sự là tư duy, không phải tuổi tác. Gen-Z bị dạy đi săn meme thay vì xây dựng tài sản. Họ đuổi theo tiền nhanh thay vì tích lũy lâu dài. Bitcoin dành cho người nghĩ dài hạn, hiểu rằng kiểm soát, khan hiếm, tự do là nền tảng của giàu có.”

Như vậy, “bài toán nhân khẩu học” của Bitcoin lại là một cơ hội. Một làn sóng mới, do thế hệ sẵn sàng sở hữu tài sản số dẫn dắt. Elkaleh nhấn mạnh:

“Bài toán tuổi trẻ của Bitcoin bắt nguồn từ khoảng cách lớn giữa sự trưởng thành về thể chế và sự phù hợp văn hóa. Sở hữu của nhà đầu tư trẻ không biến mất, nhưng điểm chạm đầu tiên ngày càng là tài sản gắn với văn hóa, không phải BTC. Dù tổ chức và ETF làm tăng uy tín Bitcoin, chúng cũng khiến Bitcoin xa rời cộng đồng trực tuyến gốc.”

Thu hẹp khoảng cách: Bitcoin và văn hóa trẻ

Làm sao để Bitcoin vượt qua lớp nhà đầu tư già hóa và thu hút các nhà sáng tạo, game thủ, doanh nhân số Gen-Z? Đáp án là: giá trị sử dụng, niềm tin, văn hóa. Cardone khẳng định:

“Bitcoin không cần thay đổi vì Gen Z; Gen Z cần tỉnh thức với Bitcoin. Nhưng điều sẽ giúp nó hấp dẫn hơn là: giáo dục, trao quyền, trải nghiệm.”

Ristau cho rằng cần tập trung hơn vào tính ứng dụng và các trường hợp sử dụng toàn cầu của Bitcoin. Ông nhấn mạnh:

“Phòng ngừa lạm phát, tự do tài chính, chi phí chuyển tiền quốc tế thấp là điểm then chốt. Kiều hối crypto đã tăng hơn 400% những năm gần đây. Câu chuyện đó cần được nhấn mạnh.”

Elkaleh cũng nhấn mạnh việc làm mới câu chuyện Bitcoin, hướng tới giá trị sử dụng:

“Làm mới thông điệp rất quan trọng. Khung ‘vàng kỹ thuật số’ hợp với tổ chức, nhà đầu tư dài hạn nhưng không thể hiện được giá trị nhân văn. Với người trẻ, Bitcoin có ý nghĩa nhờ những gì nó mang lại – quyền riêng tư, tự quản lý, chống kiểm duyệt, giao dịch vì mục đích. Kết nối các nguyên tắc này với trải nghiệm thực tiễn như chuyển tiền, quyên góp cộng đồng sẽ giúp Bitcoin có ý nghĩa vượt qua giá cả.”

Bitcoin đã vượt qua vô số đe dọa sống còn, từ Wall Street đến chính sách quản lý. Nhưng nguy cơ lớn nhất là đánh mất sức sống tuổi trẻ: những người nổi loạn, mơ mộng, sáng tạo – linh hồn của Bitcoin.

Bitcoin sẽ thành “cổ vật” hay đồng tiền thay đổi thế giới tùy thuộc vào ai sẵn lòng tiếp tục truyền lửa.

Sự sống còn của “tiền tự do” tùy thuộc vào việc chuyển đổi câu chuyện từ di sản sang ý nghĩa. Bitcoin chưa từng là sự nhàm chán. Để phát triển thập kỷ tới, nó cần sống động, không chỉ đơn thuần có giá.

Miễn trừ trách nhiệm:

1. Bài viết này được đăng lại từ [CryptoSlate]. Bản quyền thuộc về tác giả gốc [Christina Comben]. Nếu cần phản hồi về việc đăng lại, vui lòng liên hệ đội ngũ Gate Learn để được hỗ trợ.
2. Miễn trừ trách nhiệm: Quan điểm và ý kiến trong bài viết là của riêng tác giả, không phải lời khuyên đầu tư.
3. Bản dịch sang ngôn ngữ khác do Gate Learn thực hiện. Không được phép sao chép, phân phối, đạo văn nếu chưa được đồng ý.