Transactions per second (TPS) trong tiền mã hóa là gì?

Transactions per second (TPS) là chỉ số hiệu suất then chốt trong hệ sinh thái tiền mã hóa và blockchain. Khi tiền kỹ thuật số không ngừng phát triển để giải quyết các bài toán thanh toán thực tế, việc hiểu rõ TPS trở thành yếu tố quan trọng đối với cả người dùng lẫn nhà phát triển. Chỉ số này ảnh hưởng trực tiếp đến trải nghiệm người dùng, hiệu quả vận hành mạng lưới cũng như khả năng cạnh tranh của blockchain với các hệ thống tài chính truyền thống như VISA, vốn có thể xử lý hàng nghìn giao dịch mỗi giây.

Transaction per second (TPS) là gì?

Transactions per second (TPS) là chỉ số đo lường số lượng giao dịch mà một mạng blockchain có thể xử lý trong vòng một giây. Chỉ số này thay đổi đáng kể giữa các mạng blockchain khác nhau và đóng vai trò là tiêu chí quan trọng giúp đánh giá hiệu suất so với các bộ xử lý thanh toán truyền thống.

Các mạng blockchain thường có hai cách đo TPS: TPS trung bình và TPS tối đa. TPS trung bình phản ánh năng lực của mạng trong điều kiện vận hành thông thường với nhu cầu giao dịch ổn định. Ngược lại, TPS tối đa thể hiện khả năng xử lý giao dịch ở mức đỉnh, thường xuất hiện trong các giai đoạn thị trường biến động mạnh hoặc khi nhiều người dùng đồng loạt thực hiện giao dịch. Việc phân biệt này rất quan trọng bởi tình trạng tắc nghẽn mạng có thể làm giảm TPS thực tế, ảnh hưởng đến thời gian xử lý giao dịch và trải nghiệm người dùng.

Về mặt so sánh, Bitcoin—dù là đồng tiền mã hóa lớn nhất và phổ biến nhất—lại có TPS trung bình thấp nhất ngành, chỉ khoảng 5 giao dịch mỗi giây và tối đa là 7. Mức thông lượng thấp này phản ánh ưu tiên của Bitcoin về bảo mật và phi tập trung thay vì tốc độ giao dịch. Trong khi đó, các hệ thống thanh toán tập trung như VISA có thể xử lý hơn 65.000 giao dịch mỗi giây, làm nổi bật khoảng cách đáng kể giữa hạ tầng tài chính truyền thống và phần lớn mạng blockchain. Việc tham chiếu TPS của VISA giúp đánh giá chính xác năng lực của blockchain.

TPS phản ánh gì về tốc độ mạng blockchain?

Chỉ số TPS gắn liền với tốc độ và hiệu suất tổng thể của mạng blockchain. TPS cho biết số lượng giao dịch xử lý mỗi giây, nhưng cần kết hợp với một chỉ số quan trọng nữa là thời gian hoàn tất giao dịch. Thời gian hoàn tất giao dịch thể hiện khoảng thời gian cần thiết để xác nhận và ghi nhận vĩnh viễn một giao dịch trên blockchain, đảm bảo không thể đảo ngược hoặc chỉnh sửa.

Hiệu suất của Bitcoin thể hiện rõ hai khái niệm này. Với TPS trung bình 5-7 giao dịch mỗi giây, Bitcoin cần tối thiểu một giờ để hoàn tất giao dịch. Thời gian xác nhận lâu cùng thông lượng thấp đã dẫn đến nhiều đề xuất cải tiến như tăng kích thước khối hoặc đổi mới cơ chế đồng thuận. Tuy nhiên, cộng đồng Bitcoin phần lớn duy trì kiến trúc và nguyên tắc ban đầu của mạng.

Ngược lại, Ethereum đã chứng minh khả năng cải thiện TPS vượt trội nhờ đổi mới công nghệ. Ban đầu, Ethereum chỉ xử lý được 15 TPS, nhưng sau khi chuyển từ Proof of Work sang Proof of Stake, mạng này được kỳ vọng có thể đạt từ 20.000 đến 100.000 TPS—một bước tiến lớn, giúp blockchain tiến gần hơn đến ngưỡng TPS của VISA.

Tốc độ giao dịch blockchain có quan trọng không?

Trong nền kinh tế số tăng tốc hiện nay, tốc độ giao dịch là yếu tố quyết định thành công của mạng blockchain. Người dùng mong muốn giao dịch nhanh, liền mạch như các hệ thống truyền thống như VISA, khiến quan niệm "thời gian là tiền bạc" càng trở nên thực tế. Khi ngành tiền mã hóa phục vụ hàng triệu người dùng trên toàn cầu, việc nâng cao TPS để tiệm cận VISA ngày càng trở nên cấp thiết.

TPS cao rất cần thiết để ngăn tắc nghẽn mạng—trường hợp số lượng giao dịch vượt quá năng lực xử lý. Khi bị tắc nghẽn, người dùng phải chờ lâu, giảm trải nghiệm và có thể mất niềm tin vào mạng. Vấn đề này càng nghiêm trọng khi thị trường biến động mạnh.

Phí giao dịch cũng là một firm yếu tố liên quan. Thông thường, phí giao dịch tiền mã hóa khá thấp, giúp cạnh tranh với các giải pháp ngân hàng truyền thống. Tuy nhiên, khi xảy ra tắc nghẽn, người dùng thường tăng phí để được ưu tiên xử lý nhanh hơn, tạo ra vòng xoáy phí tăng cao, khiến nhiều người dùng không đáp ứng được chi phí. Điều này cho thấy tầm quan trọng sống còn của chỉ số TPS đối với blockchain.

TPS còn ảnh hưởng trực tiếp tới khả năng mở rộng mạng lưới—tức năng lực đáp ứng nhu cầu người dùng và khối lượng giao dịch ngày một tăng. Khi việc ứng dụng tiền mã hóa được mở rộng, các mạng cần nâng TPS để tránh suy giảm hiệu suất. Điều này đòi hỏi mạng phải duy trì TPS trung bình phù hợp cho hoạt động thường xuyên và TPS tối đa đủ lớn cho những giai đoạn cao điểm, ref hướng tới hiệu quả của VISA.

Những mạng tiền mã hóa nào nhanh nhất?

Nắm bắt giới hạn mở rộng của Bitcoin, các nhà phát triển đã xây dựng nhiều mạng blockchain mới với mục tiêu đạt TPS vượt trội, (cạnh tranh được với các bộ xử lý truyền thống như VISA).

Solana là một trong những mạng blockchain hiệu năng cao nhất hiện nay. Theo whitepaper, Solana lý thuyết có thể đạt tới 710.000 TPS. Trong thực tế, mạng này đã đạt 65.000 TPS ở môi trường thử nghiệm, và các nhà phát triển tin rằng resilience đạt đến 400.000 TPS trong điều kiện tối ưu. Dữ liệu thực tế ghi nhận Solana có TPS trung bình ngày tối đa vượt 1.000, với thời gian hoàn tất khối từ 21 đến 46 giây—một bước nhảy vọt so với 1 giờ của Bitcoin và tiệm cận hệ thống thanh toán truyền thống.

SUI là giải pháp blockchain Layer-1 hiệu suất cao khác, ghi nhận TPS trung bình ngày vượt trội và công bố năng lực đạt tới 125.000 TPS. SUI đạt được tốc độ này nhờ xử lý song song bởi validator, tối ưu thông lượng, giảm độ trễ và nâng cao khả năng mở rộng. Mạng còn tối ưu vận hành nhờ xử lý giao dịch hiệu quả, hoàn thành nhanh và xác thực từng giao dịch riêng lẻ.

BNB Smart Chain (BSC) cũng nằm trong nhóm các mạng nhanh nhất, với TPS thực tế lên đến vài trăm giao dịch mỗi giây. BSC hỗ trợ hợp đồng thông minh và tương thích Ethereum Virtual Machine, giúp người dùng tiếp cận hệ sinh thái ứng dụng phi tập trung đa dạng của Ethereum mà vẫn đảm bảo tốc độ giao dịch vượt trội.

Bên cạnh các mạng dẫn đầu, Ethereum sau nâng cấp Ethereum 2.0 cũng rất đáng chú ý. Việc chuyển đổi này giúp Ethereum nâng TPS tối đa từ 12-15 lên đến 100.000, một bước tiến lớn với một mạng phổ biến như vậy. Điều này rất quan trọng bởi Ethereum là nền tảng cho hàng loạt hợp đồng thông minh và ứng dụng phi tập trung, tạo ra lượng giao dịch lớn. Những phát triển này đưa blockchain tiến gần hơn đến chuẩn TPS của VISA.

XRP do Ripple phát triển cũng là trường hợp đặc biệt. Hoạt động trên RippleNet chứ không phải blockchain truyền thống, XRP có thể xử lý tối đa 50.000 TPS, vượt nhiều mạng tài chính truyền thống. Dù Ripple từng bị tranh luận về tính tập trung, mạng lưới này vẫn nằm trong top nhanh nhất cho thanh toán xuyên biên giới, đạt hiệu suất tương đương VISA trong một số trường hợp.

Kết luận

Transactions per second là một chỉ số sống còn trong hệ sinh thái tiền mã hóa, ảnh hưởng trực tiếp đến trải nghiệm người dùng, khả năng mở rộng và sức cạnh tranh của các mạng blockchain với hệ thống tài chính truyền thống như VISA. Từ mức 5-7 TPS khiêm tốn của Bitcoin, đến các mạng như Solana và SUI đạt hàng nghìn giao dịch mỗi giây, ngành blockchain đã có bước tiến dài trong xử lý tốc độ và mở rộng quy mô.

Nỗ lực liên tục nâng cao TPS thể hiện cam kết của ngành đối với nhu cầu tăng trưởng khi tiền mã hóa được ứng dụng rộng rãi toàn cầu. Chuẩn TPS của VISA—trên 65.000 giao dịch mỗi giây—vẫn là mốc tham chiếu quan trọng cho các nhà phát triển blockchain hướng tới phổ cập đại chúng. Dù các mạng áp dụng chiến lược khác nhau như đổi mới cơ chế đồng thuận hoặc xử lý song song, những tiến bộ này khẳng định rằng giải pháp kỹ thuật để mở rộng vẫn khả thi trong tương lai.

Khi ngành tiền mã hóa tiếp tục trưởng thành và lượng người dùng tăng cao, việc duy trì TPS tương đương VISA mà vẫn đảm bảo bảo mật, phi tập trung sẽ quyết định thành công và phát triển bền vững. Những mạng lưới cân bằng được các yếu tố này sẽ trở thành hạ tầng cho thế hệ tài chính số mới, kết nối blockchain với tốc độ xử lý thanh toán truyền thống.

Câu hỏi thường gặp

Tiền mã hóa nào có thể đạt 100.000 giao dịch mỗi giây?

Hiện tại chưa có tiền mã hóa nào đạt đến 100.000 TPS. Ethereum đang hướng tới mục tiêu này thông qua các giải pháp mở rộng như interpret Layer 2 và sharding trong lộ trình phát triển tương lai.